Οι σημαντικότερες διαστημικές ανακαλύψεις για το 2013

Το 2013 ήταν ένα έτος-ορόσημο στην ανακάλυψη πλανητών εκτός ηλιακού συστήματος, με πολλές διαφορετικές πρωτιές. Έστω κι αν ο στόχος για την εύρεση ενός εξωπλανήτη όμοιου με τη Γη δεν επετεύχθη ακόμη, η λίστα με τις ανακαλύψεις του 2013 είναι μακρά και ενδιαφέρουσα.

Ο μικρότερος εξωπλανήτης

Τον Φεβρουάριο οι αστρονόμοι ανακοίνωσαν τον εντοπισμό του Kepler 37b, του μικρότερου εξωπλανήτη σε τροχιά γύρω από ένα άστρο της κατηγορίας του Ηλίου. Ο πλανήτης, διαμέτρου μόλις 3.900 χιλιομέτρων, είναι ελαφρά μεγαλύτερος από τη Σελήνη και βρίσκεται σε απόσταση 215 ετών φωτός από τη Γη, ενώ το έτος του διαρκεί μόλις 13 ημέρες.


Το ορόσημο των 1.000 πλανητών

Ο πρώτος πλανήτης που περιφέρεται γύρω από ένα άστρο πέραν του Ηλίου βρέθηκε το 1992. Οι ρυθμοί εύρεσης εξωπλανητών τα επόμενα χρόνια ήταν χαμηλοί και η διαφορά έγινε με το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ, από τα δεδομένα του οποίου προέκυψαν εκατοντάδες επιβεβαιωμένοι εξωπλανήτες, αλλά και 3.500 ακόμη υποψήφιοι. Το 2013 ήταν η χρονιά που οι πλέον ενημερωμένες βάσεις δεδομένων για τους εξωπλανήτες ξεπέρασαν τις 1.000 εγγραφές. Mέχρι σήμερα ο αριθμός αυτός έχει φτάσει τους 1.056 άλλους κόσμους.



Ο πιο «γήινος» κόσμος

Φέτος οι αστρονόμοι εντόπισαν έναν κόσμο που μοιάζει με τον δικό μας σε μέγεθος και σύσταση, αλλά είναι παραείναι καυτός για να μπορεί να συντηρήσει ζωή. Ο Kepler 78b έχει διάμετρο 20% μεγαλύτερη από τη Γη και είναι 80% πιο βαρύς, με πυκνότητα σχεδόν ίση με της Γης. Βρίσκεται 400 έτη φωτός μακριά μας, αλλά η πολύ κοντινή απόσταση από το μητρικό του άστρο (1,5 εκατομμύριο χιλιόμετρα) έχει μετατρέψει την επιφάνειά του σε φούρνο θερμοκρασίας 3.680^οC.


Σύννεφα ενός άλλου κόσμου

Έπειτα από τρία χρόνια παρατηρήσεις με τα διαστημικά τηλεσκόπια Spitzer και Hubble του πλανήτη γίγαντα Kepler 7b, οι επιστήμονες εντόπισαν σημάδια ανακλάσεων που τα ερμήνευσαν ως τον πρώτο εντοπισμό νεφών στον ουρανό ενός κόσμου πέρα από το ηλιακό μας σύστημα.


Δύο πιθανά κατοικήσιμοι κόσμοι

Τον Απρίλιο ανακοινώθηκε και η ανακάλυψη των Kepler 62e και 62f, δύο πλανητών στο ίδιο πλανητικό σύστημα λίγο μεγαλύτερων από τη Γη, που τα υπολογιστικά μοντέλα φανερώνουν πως καλύπτονται από ωκεανούς, με τη NASA να δηλώνει πως πρόκειται για δύο πολύ καλούς υποψήφιους στην έρευνα για ζωή πέρα από τη Γη.


Κόσμοι πολύ κοντινοί

Σε μια ακόμη έρευνα που δημοσιεύτηκε φέτος, η στατιστική ανάλυση έδειξε πως ένας κόσμος παρόμοιος με τη Γη ίσως να βρίσκεται σε απόσταση μόνο 13 ετών φωτός μακριά μας. Η ανάλυση λάμβανε υπόψη τα στοιχεία από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler και εκτιμούσε τον πληθυσμό των κόκκινων νάνων, οι οποίοι αποτελούν το 75% περίπου του συνολικού αριθμού των άστρων στον Γαλαξία μας.


Η λίστα συνεχίζεται με πλήθος ακόμη ερευνών και ανακαλύψεων, με μπλε κόσμους όπου βρέχει γυαλί, με πλανήτες όπου η τροχιά τους είναι 650 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης, με τον υπολογισμό πως πλανήτες όπως η Γη δεν είναι καθόλου σπάνιοι, αλλά και με την εύρεση τεχνικών με τις οποίες μπορεί να ανιχνευθεί η παρουσία ζωής στην ατμόσφαιρα εξωπλανητών... Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν πως δεν απέχουμε πολύ από την ιστορική στιγμή όπου θα εντοπίσουμε ίχνη ζωής σε έναν κόσμο πολύ μακριά από τον δικό μας. 

zougla.gr

Η «Γαία» ξεκίνησε το ταξίδι χαρτογράφησης του Διαστήματος

Ένα ταξίδι στα βάθη του γαλαξία ξεκίνησε ο δορυφόρος «Γαία», σε αυτό που περιγράφεται ως μια από τις πιο φιλόδοξες αποστολές στην κατανόηση και κατάκτηση του Διαστήματος από τον άνθρωπο.

Η «Γαία» δημιούργημα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος είναι ο πρώτος «χαρτογράφος» του διαστήματος.

Για την κατασκευή της απαιτήθηκαν 740 εκατ. ευρώ και η εκτόξευσή του έγινε από τη βάση της ESA στη Γαλλική Γουιάνα.

Το σκάφος της αποστολής διαθέτει διάφορα όργανα, όπως μια σούπερ κάμερα 1,5 gigapixel, με τα οποία θα επιχειρήσει να χαρτογραφήσει και μάλιστα τρισδιάστατα περίπου ένα δισεκατομμύριo άστρα του γαλαξία μας.

Επιπλέον το σκάφος θα εντοπίζει πλανήτες ενώ επίσης θα σημειώσει με ακρίβεια στους συμπαντικούς χάρτες τη θέση κοντινών αλλά και απομακρυσμένων γαλαξιών.

Πηγή: Βήμα Science

Η μέρα που οι ωκεανοί της Γης θα βράσουν!

Οι μέρες της Γης είναι γνωστό ότι είναι μετρημένες, αφού η ακτινοβολία του Ήλιου θα γίνεται όλο και ισχυρότερη μέχρι που οι ωκεανοί θα αρχίσουν να βράζουν. Μια νέα μελέτη εκτιμά τώρα το πότε και το πώς θα έρθει το τέλος: η υδρόγειος θα έχει χάσει όλο το νερό της σε ένα δισεκατομμύριο χρόνια.

Όπως συμβαίνει στα περισσότερα άκρα, ο Ήλιος γίνεται αργά αλλά σταθερά όλο και πιο φωτεινός στην πορεία της εξέλιξής του. Όταν μάλιστα εξαντλήσει τα πυρηνικά καύσιμά του, το μητρικό μας άστρο θα διογκωθεί σε κόκκινο γίγαντα και δεν αποκλείεται ακόμα και να καταπιεί ολόκληρη τη Γη.

Μέχρι τότε βέβαια ο πλανήτης θα είναι ήδη νεκρός από υπερθέρμανση: η σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας λόγω αύξησης της ακτινοβολίας θα επιταχύνει την εξάτμιση του νερού και θα γεμίσει την ατμόσφαιρα υδρατμούς. Οι υδρατμοί λειτουργούν όμως ως αέριο του θερμοκηπίου, οπότε θα αυξήσουν περαιτέρω τη θερμοκρασία σε ένα είδος φαύλου κύκλου.

Το τι μπορεί να συμβεί σε αυτή την περίπτωση είναι εμφανές στη γειτονική Αφροδίτη, θύμα ενός ανεξέλεγκτου φαινομένου του θερμοκηπίου, με επιφανειακές θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 400 βαθμούς Κελσίου.

Είναι γενικά δύσκολο για τους επιστήμονες να εκτιμήσουν πότε θα έρθει το τέλος. Αυτό, εξάλλου, δεν εξαρτάται μόνο από τη συμπεριφορά του Ήλιου αλλά και από την αντίδραση της Γης.

Όπως εξηγούν οι γάλλοι ερευνητές που υπογράφουν τη νέα μελέτη στο περιοδικό Nature, τα υπολογιστικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της εξέλιξης της κλιματικής αλλαγής δεν είναι αξιόπιστα σε υψηλές θερμοκρασίες και σε βάθος εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών. Μέχρι σήμερα, οι μόνες εκτιμήσεις για το τέλος της Γης βασίζονταν κυρίως σε αστροφυσικά μοντέλα, τα οποία θεωρούν τη Γη ομοιογενή ενώ δεν είναι.

Μια πιθανώς πιο αξόπιστη απάντηση δίνει τώρα το υπολογιστικό μοντέλο του Εργαστηρίου Μετεωρολογικής Δυναμικής στη Γαλλία, το οποίο λαμβάνει υπόψη περισσότερους παράγοντες.

Η προσομοίωση δείχνει ότι η αρχή του τέλος θα έρθει όταν η μέση ισχύς της ηλιακής ακτινοβολίας φτάσει τα 375 Watt ανά τετραγωνικό μέτρο, συγκριτικά με 341 W/m² σήμερα, και η επιφανειακή θερμοκρασία θα ξεπεράσει τότε 70 βαθμούς Κελσίου. Αυτό προβλέπεται να συμβεί σε ένα δισ. χρόνια. Μερικές δεκάδες εκατομμύρια χρόνια αργότερα, οι ωκεανοί θα αρχίσουν να βράζουν και το υγρό νερό θα εξαφανιστεί.

Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, προηγούμενες μελέτες εκτιμούσαν ότι το τέλος θα έρθει αρκετά νωρίτερα, σε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Η νέα εκτίμηση όμως λαμβάνει υπόψη την κυκλοφορία του αέρα στην ατμόσφαιρα, καθώς και την ιδιότητα των νεφών να ανακλούν την εισερχόμενη ακτινοβολία, παράγοντες που θα φρενάρουν την αύξηση της θερμοκρασίας.

Οι ερευνητές, τέλος, επισημαίνουν ότι η μελέτη δεν έχει σημασία μόνο για το μέλλον της Γης, αλλά και για τον υπολογισμό των συνθηκών που πρέπει να επικρατούν σε έναν πλανήτη προκειμένου να υπάρχει νερό σε υγρή μορφή.

Με άλλα λόγια, οι προβλέψεις για το τέλος της Γης ίσως βοηθήσουν στην αναζήτηση ενός νέου κατοικήσιμου πλανήτη.

Β. Πρατικάκης in.gr

Διαστημικούς περίπατους ξεκινούν στον ISS για τη βλάβη στο σύστημα ψύξης

Το Σάββατο η πρώτη επιχείρηση

  (Φωτογραφία:  Associated Press

Οι αστροναύτες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού προετοιμάζονται για να πραγματοποιήσουν μια απροσδόκητη σειρά από διαστημικούς «περιπάτους» προκειμένου να διορθώσουν τη βλάβη που παρουσιάστηκε στο σύστημα ψύξης.

Η πρώτη επιχείρηση θα ξεκινήσει το Σάββατο.

Οι στολές που θα χρησιμοποιηθούν έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα, ενώ έχει τοποθετηθεί και ειδικός αναπνευστήρας σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά.

Η βλάβη εκδηλώθηκε την Τετάρτη σε ένα από τα δύο δίκτυα σωληνώσεων μέσα στα οποία κυκλοφορεί αμμωνία για την απαγωγή της πλεονάζουσας θερμότητας και την εκπομπή της στο Διάστημα.

Ο «Βρόχος Α» του συστήματος ψύξης τέθηκε αυτόματα εκτός λειτουργίας λόγω πτώσης της θερμοκρασίας. Οι μηχανικοί της NASA στο έδαφος αύξησαν το φορτίο του Βρόχου Β, παράλληλα όμως περιόρισαν την κατανάλωση ενέργειας.

Αρκετά μη κρίσιμα συστήματα τέθηκαν εκτός λειτουργίας στην αμερικανική υπομονάδα Harmony, το ευρωπαϊκό εργαστήριο Columbus και το ιαπωνικό Kibo.

«Θα κρατήσετε τη μισή [ισχύ] σε κάθε υπομονάδα, οπότε οι χώροι διαβίωσης δεν θα επηρεαστούν» είπε στο πλήρωμα το Κέντρο Ελέγχου στο Χιούστον του Τέξας.

Το πρόβλημα οφείλεται πιθανότατα στη δυσλειτουργία μιας βαλβίδας που βρίσκεται μέσα σε μια από τις αντλίες αμμωνίας.

Οι διαστημικοί περίπατοι έχουν διακοπεί για τους αμερικανούς αστροναύτες έπειτα από ένα ανησυχητικό περιστατικό τον περασμένο Ιούλιο, όταν η στολή ενός ιταλού αστροναύτη γέμισε νερό που παραλίγο να τον πνίξει.

Οι ρώσοι κοσμοναύτες συνεχίζουν ωστόσο κανονικά τις εξωτερικές εργασίες καθώς χρησιμοποιούν διαφορετικές στολές.

Στο πολυεθνικό τροχιακό εργαστήριο του ISS, το οποίο συμπλήρωσε φέτος 15 χρόνια σε τροχιά, ζουν σήμερα δύο Αμερικανοί, τρεις Ρώσοι και ένας Ιάπωνας.

Βλάβες σε συστήματα ψύξης έχουν εμφανιστεί τουλάχιστον πέντε ακόμα φορές στο παρελθόν.

Newsroom ΔΟΛ

Πρώτες εικόνες από την κινεζική αποστολή στη Σελήνη

Yutu: ένα μικρό βήμα για ένα ρομπότ, ένα γιγάντιο άλμα για την ανθρωπότητα   (Φωτογραφία:  Associated Press

Δύο μέρες μετά την ιστορική προσσελήνωση της αποστολής Chang'e-3, το ρομπότ Yutu κατέβηκε από τη ράμπα της σεληνακάτου, άρχισε να εξοικειώνεται με τη σεληνιακή επιφάνεια και μετέδωσε τις πρώτες καρτ-ποστάλ.

Λίγες ώρες μετά την προσεδάφιση στη Θάλασσα των Δακρύων το μεσημέρι του Σαββάτου ώρα Ελλάδας, το Chang'e-3 ανέπτυξε μια ράμπα για τη μεγάλη έξοδο του ρομπότ. Οι τροχοί του Yutu ξεκλειδώθηκαν με την ενεργοποίηση πυροτεχνικών συσκευών, το καλώδιο που το συνέδεε με τη σεληνάκατο κόπηκε, και το ρομπότ κατέβηκε μαλακά μέχρι την επιφάνεια.

Την Κυριακή, η σεληνάκατος και το ρομπότ φωτογράφισαν το ένα το άλλο και μετέδωσαν τα πορτρέτα στο Κέντρο Ελέγχου Αεροδιαστήματος στο Πεκίνο.


^{Το Chang'e-3 ποζάρει για την κάμερα του ρομπότ Yutu (Πηγή: AP)}

Το Chang'e-3 δεν είναι η πρώτη ρομποτική αποστολή που φτάνει στην επιφάνεια της Σελήνης, είναι όμως η πρώτη φορά από το 1976 που επιχειρείται μια «μαλακή», ή ελεγχόμενη προσεδάφιση -αυτό σημαίνει ότι το σκάφος πρέπει να χρησιμοποιήσει προωθητήρες για να ρυθμίζει την ταχύτητα και τον προσανατολισμό του για την κάθοδο.

Η τελευταία φορά που είχε συμβεί αυτό ήταν στην σοβιετική αποστολή Luna 24, η οποία έφερε πίσω στη Γη δείγματα του σεληνιακού εδάφους. Η τελευταία μαλακή προσσελήνωση των ΗΠΑ πραγματοποιήθηκε το 1972 με την επανδρωμένη αποστολή Apollo 17.

Το Yutu («κουνέλι από ιαδεΐτη») παίρνει το όνομα ενός μυθικού κουνελιού που ζει στο φεγγάρι μαζί με τη θεά Τσανγκ-ε.

Το Chang'e-3 είναι η τρίτη αποστολή της Κίνας στη Σελήνη -οι δύο πρώτες, Chang'e 1 και 2, είχαν τεθεί σε τροχιά γύρω από το φεγγάρι αναζητώντας κατάλληλη τοποθεσία για προσσελήνωση.

Η νέα, ιστορική αποστολή εκτοξεύτηκε την 1η Δεκεμβρίου και αρχικά τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Το Σάββατο βγήκε από τροχιά και χρησιμοποίησε τους προωθητήρες του για να κατέβει μέχρι το ύψος των 4 μέτρων από την επιφάνεια, οπότε αφέθηκε να πέσει ελεύθερα μέχρι το έδαφος (η δύναμη της βαρύτητας στη Σελήνη είναι έξι φορές ασθενέστερη από ό,τι στη Γη.


^{Μια από τις πρώτες εικόνες που μετέδωσε το Chang'e-3 μετά την προσσελήνωση (Πηγή: AP)}

Η αποστολή προγραμματιζόταν αρχικά να προσεδαφιστεί στον Κόλπο των Δακρύων, μια μεγάλη βασαλτική λεκάνη σχεδόν ελεύθερη από μεγάλες πέτρες. Αρκετά κινεζικά μέσα ανέφεραν ότι το Chang'e-3 προσσεληνώθηκε σε αυτή την περιοχή, αργότερα όμως έγινε σαφές ότι το σκάφος προσεδαφίστηκε πιο ανατολικά, στη Θάλασσα των Δακρύων.

Το Chang'e-3 θα παραμείνει σε λειτουργία για ένα χρόνο και θα πραγματοποιήσει μεταξύ άλλων αστρονομικές παρατηρήσεις της Γης και άλλων σωμάτων. Η περιήγηση του Yutu προγραμματίζεται να διαρκέσει περίπου τρεις μήνες.

Το εξάτροχο ρομπότ διαθέτει δύο ηλιακούς συλλέκτες για την τροφοδοσία του με ενέργεια, πιστεύεται όμως ότι είναι επίσης εξοπλισμένο με μια θερμοηλεκτρική γεννήτρια πλουτωνίου, παρόμοια με αυτή που χρησιμοποιεί το ρομπότ Curiosity της NASA στον Άρη, η οποία θα το κρατά ζεστό τις παγωμένες σεληνιακές νύχτες.

H Κίνα δεν έχει αποκαλύψει τεχνικές λεπτομέρειες για την αποστολή, σύμφωνα όμως με κινεζικά μέσα το Yutu μεταφέρει επιστημονικά όργανα βάρους 20 κιλών και έχει εμβέλεια περίπου 10 χιλιομέτρων.

Στο κάτω τμήμα της μπροστινής πλευράς υπάρχουν κάμερες για την αποφυγή εμποδίων, ενώ δύο πανοραμικές κάμερες υπάρχουν σε έναν ιστό που υψώνεται κάθετα στο μέσο του ρομπότ.


^{To Κέντρο Ελέγχου Αεροδιαστήματος στο Πεκίνο (Πηγή: Reuters)}

Το Yutu φέρει επίσης έναν ρομποτικό βραχίονα, στην άκρη του οποίου υπάρχει ένα φασματόμετρο πρωτονίων, σωματιδίων α και ακτίνων Χ.

Σύμφωνα με τα κινεζικά μέσα, τέλος, το ρομπότ είναι επίσης εξοπλισμένο με ένα ραντάρ εδάφους το οποίο λειτουργεί σε δύο μήκη κύματος και απεικονίζει το υπέδαφος σε βάθος 30 έως 100 μέτρων.

Θα μπορέσει έτσι να μελετήσει το επιφανειακό στρώμα που ονομάζεται ρεγόλιθος και θα φτάσει βαθύτερα μέχρι τα ηφαιστειακά, βασαλτικά πετρώματα της Θάλασσας των Δακρύων.

Οι παρατηρήσεις της αποστολής Chang'e-3, και η σύγκριση των δεδομένων με τις μετρήσεις των αμερικανικών αποστολών Apollo, θα μπορούσαν να αποκαλύψουν νέα στοιχεία για το σχηματισμό και την εξέλιξη της Σελήνης.

Το Chang'e-3 πιστεύεται εξάλλου ότι ανοίγει το δρόμο για μια κινεζική αποστολή συλλογής και επιστροφής δειγμάτων το 2017, ή ακόμα και για μια επανδρωμένη αποστολή στη Σελήνη την επόμενη δεκαετία.

Β. Πρατικάκης ΔΟΛ

Η Κίνα πανηγυρίζει για την ιστορική προσσελήνωση του Chang'e-3

Μια από τις πρώτες εικόνες που μετέδωσε η αποστολή από τον Κόλπο της Ίριδας στη Σελήνη   (Φωτογραφία:  Associated Press

Η σεληνάκατος Chang'e-3 της Κίνας έγινε το Σάββατο η πρώτη αποστολή που πραγματοποιεί ελεγχόμενη προσεδάφιση στη Σελήνη εδώ και 37 χρόνια. Το σκάφος μεταφέρει ένα τροχοφόρο ρομπότ που θα εξερευνήσει τον Κόλπο της Ίριδας στην ορατή πλευρά του φεγγαριού, και παράλληλα θα επιδείξει στη διεθνή κοινότητα τη διαστημική κινεζική τεχνογνωσία.

Το Chang'e-3 είχε τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη έπειτα από την εκτόξευσή του την 1η Δεκεμβρίου. Το Σάββατο, γύρω στη 1 μετά το μεσημέρι ώρα Ελλάδας, ενεργοποίησε τους προωθητήρες του για την τελική κάθοδο, κατά την οποία έστελνε φωτογραφίες που μεταδόθηκαν απευθείας στην κρατική τηλεόραση. Δώδεκα λεπτά μετά την έξοδο από τροχιά, η σεληνάκατος άγγιξε τη σεληνιακή έρημο.

Το Chang'e-3 δεν είναι η πρώτη ρομποτική αποστολή που φτάνει στην επιφάνεια της Σελήνης, είναι όμως η πρώτη φορά από το 1976 που επιχειρείται μια «μαλακή», ή ελεγχόμενη προσεδάφιση -αυτό σημαίνει ότι το σκάφος πρέπει να χρησιμοποιήσει προωθητήρες για να ρυθμίζει την ταχύτητα και τον προσανατολισμό του για την κάθοδο.

Η τελευταία φορά που είχε συμβεί αυτό ήταν στην σοβιετική αποστολή Luna 24, η οποία έφερε πίσω στη Γη δείγματα του σεληνιακού εδάφους. Η τελευταία μαλακή προσσελήνωση των ΗΠΑ πραγματοποιήθηκε το 1972 με την επανδρωμένη αποστολή Apollo 17.


^{Το Yutu είναι το πρώτο τροχοφόρο ρομπότ στη Σελήνη εδώ και δεκαετίες (Καλλιτεχνική απεικόνιση: CNRS)}

Λίγο μετά την προσσελήνωση, το Chang-3 ανέπτυξε τους ηλιακούς συλλέκτες του, οι οποίοι είχαν παραμείνει διπλωμένοι στη διάρκεια της καθόδου. Την Κυριακή προγραμματίζεται να ανοίξει τη θυρίδα του και να απελευθερώσει το ρομπότ Yutu, το οποίο προγραμματίζεται να περιηγηθεί στη σεληνιακή επιφάνεια για αρκετούς μήνες.

Το Yutu («κουνέλι από ιαδεΐτη») παίρνει το όνομα ενός μυθικού κουνελιού που ζει στο φεγγάρι μαζί με τη θεά Τσανγκ-ε.

Η σεληνάκατος θα παρακολουθεί το τροχοφόρο ρομπότ, παράλληλα όμως θα πραγματοποιεί αστρονομικές παρατητήσεις της Γης και άλλων σωμάτων.

Οι τεχνολογίες που αξιοποιούνται στην αποστολή ανοίγουν τώρα το δρόμο για μια μελλοντική αποστολή συλλογής και επιστροφής δειγμάτων, ίσως και για μια επανδρωμένη αποστολή στο φεγγάρι τη δεκαετία του 2020. Νωρίτερα, μέχρι το 2020, προγραμματίζεται να έχει συναρμολογηθεί και ο πρώτος κινεζικός διαστημικός σταθμός.

Οι ίδιες τεχνολογίες επικοινωνίας και παρακολούθησης πιστεύεται ωστόσο ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τις δραστηριότητες του κινεζικού στρατού στο διάστημα, όπως η παρακολούθηση κινεζικών και ξένων δορυφόρων.

Στην αποστολή Change'e-3, πάντως, η Κίνα χρειάστηκε τη συνδρομή της ευρωπαϊκής διαστημικής υπηρεσίας ESA, η οποία ανέλαβε να παρακολουθεί το σκάφος με τους επίγειους σταθμούς της.

Ο Κόλπος της Ίριδας (Sinus Iridium) που θα εξερευνήσει η αποστολή είναι μια μεγάλη ηφαιστειακή λεκάνη με έδαφος επίπεδο και σχεδόν καθόλου μεγάλες πέτρες.

Β. Πρατικάκης ΔΟΛ

Βλάβη στο σύστημα ψύξης του ISS, ασφαλείς οι αστροναύτες

  (Φωτογραφία:  Associated Press

Μια ελαττωματική βαλβίδα σε σύστημα ψύξης του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS) ανάγκασε το Κέντρο Ελέγχου να διακόψει την ηλεκτροδότηση των μη κρίσιμων συστημάτων. Το πλήρωμα είναι ασφαλές, πιθανώς όμως θα χρειαστεί να πραγματοποιήσει διαστημικό περίπατο για την επισκευή.

Η βλάβη εκδηλώθηκε την Τετάρτη σε ένα από τα δύο δίκτυα σωληνώσεων μέσα στα οποία κυκλοφορεί αμμωνία για την απαγωγή της πλεονάζουσας θερμότητας και την εκπομπή της στο Διάστημα.

Ο «Βρόχος Α» του συστήματος ψύξης τέθηκε αυτόματα εκτός λειτουργίας λόγω πτώσης της θερμοκρασίας. Οι μηχανικοί της NASA στο έδαφος αύξησαν το φορτίο του Βρόχου Β, παράλληλα όμως περιόρισαν την κατανάλωση ενέργειας.

Αρκετά μη κρίσιμα συστήματα τέθηκαν εκτός λειτουργίας στην αμερικανική υπομονάδα Harmony, το ευρωπαϊκό εργαστήριο Columbus και το ιαπωνικό Kibo.

«Θα κρατήσετε τη μισή [ισχύ] σε κάθε υπομονάδα, οπότε οι χώροι διαβίωσης δεν θα επηρεαστούν» είπε στο πλήρωμα το Κέντρο Ελέγχου στο Χιούστον του Τέξας.

Το πρόβλημα οφείλεται πιθανότατα στη δυσλειτουργία μιας βαλβίδας που βρίσκεται μέσα σε μια από τις αντλίες αμμωνίας.

Ο εκπρόσωπος της NASA Τζος Μπάιρλι δήλωσε στο δίκτυο NBC ότι η επιδιόρθωση της βλάβης είναι πιθανό να απαιτήσει διαστημικό περίπατο.

Οι διαστημικοί περίπατοι έχουν διακοπεί για τους αμερικανούς αστροναύτες έπειτα από ένα ανησυχητικό περιστατικό τον περασμένο Ιούλιο, όταν η στολή ενός ιταλού αστροναύτη γέμισε νερό που παραλίγο να τον πνίξει. Οι ρώσοι κοσμοναύτες συνεχίζουν ωστόσο κανονικά τις εξωτερικές εργασίες καθώς χρησιμοποιούν διαφορετικές στολές.

Παραμένει τώρα ασαφές αν η δυσλειτουργία του Βρόχου Α θα απειλείσει την πρόσδεση μιας αποστολής ανεφοδιασμού που προγραμματίζεται να εκτοξευτεί στις 18 Δεκεμβρίου. Θα είναι η πρώτη άφιξη του Cygnus, μιας κάψουλας ανεφοδιασμού που ανέπτυξε για τη NASA η εταιρεία Orbital Science.

Στο πολυεθνικό τροχιακό εργαστήριο του ISS, το οποίο συμπλήρωσε φέτος 15 χρόνια σε τροχιά, ζουν σήμερα δύο Αμερικανοί, τρεις Ρώσοι και ένας Ιάπωνας.

Βλάβες σε συστήματα ψύξης έχουν εμφανιστεί τουλάχιστον πέντε ακόμα φορές στο παρελθόν.

ΔΟΛ

Ένα φεγγάρι γεννιέται στους δακτυλίους του Κρόνου

Με βάση πρόσφατες παρατηρήσεις πιθανολογείται ότι στους δακτυλίους του Κρόνου γεννήθηκε ένας νέος δορυφόρος του   (Φωτογραφία:  NASA/JPL-Caltech

Εικόνες και δεδομένα που έστειλε το διαστημικό σκάφος Cassini που εδώ και εννέα χρόνια εξερευνά τον Κρόνο και τα δεκάδες φεγγάρια του κάνουν τους ειδικούς να πιστεύουν ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η δημιουργία ενός ακόμη δορυφόρου.
Η παγωμένη οικοδομή
Οι γιγάντιοι δακτύλιοι του Κρόνου αποτελούνται από μικρότερα και μεγαλύτερα «μπαλάκια» παγωμένης ύλης. Προσομοιώσεις έχουν δείξει ότι η ύλη που υπάρχει στια παρυφές των δακτυλίων μπορούν να ενωθούν και να σχηματίσουν ένα αντικείμενο τόσο μεγάλο ώστε να μπορεί να αποκτήσει βαρυτική αυτονομία. Στη συνέχεια αυτό το αντικείμενο μπορεί να απομακρυνθεί από τον Κρόνο τόσο ώστε να μετατραπεί σε ένα κανονικό δορυφόρο του.
Ετσι εξηγείται σύμφωνα με τους επιστήμονες το γεγονός ότι ορισμένοι από τους δεκάδες δορυφόρους του Κρόνου κινούνται στις παρυφές των δακτυλίων ενώ ορισμένοι βρίσκονται μέσα σε αυτούς. Όμως μέχρι σήμερα δεν είχε καταγραφεί μια τέτοια διαδικασία σε εξέλιξη.
Το νέο φεγγάρι
Μελετώντας εικόνες που έστειλε τον περασμένο Απρίλιο το Cassini ομάδα ερευνητών με επιστήμονες του Πανεπιστημίου Queen Mary στο Λονδίνο διαπίστωσαν ότι στον πρώτο εξωτερικό δακτύλιο του Κρόνου, τον δακτύλιο Α, υπάρχει μη αναμενόμενη κοσμική δραστηριότητα. Ανέτρεξαν σε παλαιότερες εικόνες και δακτυλίου Α και μελετώντας όλα τα δεδομένα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι σχηματίζεται ή έχει ήδη δημιουργηθεί εκεί ένα καινούργιο φεγγάρι.
Οπως αναφέρουν πρόκειται για ένα δορυφόρο που δεν είναι εύκολο να εντοπισθεί με απευθείας παρατήρηση τόσο εξαιτίας του μικρού του μεγέθους όσο και επειδή βρίσκεται μέσα στον δακτύλιο και «χάνεται» ανάμεσα στα αμέτρητα παγάκια. «Δεν έχουμε ξαναδεί τέτοια φαινόμενα στο δακτύλιο Α» αναφέρει ο Καρλ Μάρει, επικεφαλής της μελέτης που βάφτισε το φεγγάρι «Πέγκι» που είναι το όνομα της πεθεράς του. Αποφάσισε να το ονομάσει έτσι επειδή έκανε την ανακάλυψη την ημέρα των γενεθλίων της.
«Δεν μπορούμε να δούμε το αντικείμενο αλλά βλέπουμε την ύλη που σπρώχνει έξω από τον δακτύλιο» δηλώνει ο Μάθιου Χέντμαν μέλος της αποστολής του Cassini. Τα ευρήματα ανακοινώθηκαν στο συνέδριο της Αμερικανικής Ενωσης Γεωφυσικής που γίνεται αυτές τις μέρες στο Σαν Φρανσίσκο.
Βήμα Science

Ίχνη αρχαίας «φιλόξενης» λίμνης εντόπισε το Curiosity στον Αρη

  (Φωτογραφία:  Reuters

Η λίμνη που υπήρχε κάποτε στον Κρατήρα Γκέιλ στον Αρη θα μπορούσε να φιλοξενεί μικρόβια όπως αυτά που ζουν σήμερα στα βάθη της Γης σύμφωνα με την τελευταία ανάλυση των στοιχείων που έχει συλλέξει το Curiosity. Παράλληλα ο ρομποτικός εξερευνητής προέβη σε ένα ιστορικό κατόρθωμα -πραγματοποίησε την πρώτη επιτόπια ραδιοχρονολόγηση πετρωμάτων σε άλλον πλανήτη.

Τα αποτελέσματα της χρονολόγησης δείχνουν ότι τα πετρώματα στο συγκεκριμένο σημείο είναι ηλικίας 4,2 δισεκατομμυρίων ετών με περιθώριο σφάλματος 300.000 χρόνια – όσο δηλαδή υπολογίζεται ότι είναι και η ηλικία του Αρη. Σύμφωνα ωστόσο με τις αναλύσεις βρίσκονται εκτεθειμένα στην κοσμική ακτινοβολία μόλις εδώ και 80 εκατομμύρια χρόνια, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι βγήκαν από το εσωτερικό του πλανήτη στην επιφάνειά του περίπου εκείνη την περίοδο.

Τα αποτελέσματα των αναλύσεων από τα δεδομένα του Curiosity παρουσιάστηκαν στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικής Γεωφυσικής Ενωσης (AGU) στο Σαν Φρανσίσκο. Πρόκειται για μια «συγκεντρωτική» εκτίμηση όλων των δεδομένων – φωτογραφιών, χημικών αναλύσεων κ.α. – του εξερευνητή της NASA, η οποία αποτελεί επίσης το αντικείμενο έξι άρθρων που θα δημοσιευθούν ταυτόχρονα online στην επιθεώρηση «Science». Όπως ανέφεραν οι επιστήμονες κάποια βασικά ευρήματα έχουν ήδη δοθεί στη δημοσιότητα, οι νέες μελέτες όμως συμπληρώνουν την εικόνα με νέα στοιχεία.

Περιβάλλον φιλόξενο για μικρόβια

Οι πέτρες που ανέλυσε το Curiosity από μια κοιλότητα που βρίσκεται στον πυθμένα του Κρατήρα Γκέιλ κοντά στο σημείο της προσεδάφισής του, αν και τώρα είναι απολύτως «στεγνές», κάποτε φαίνεται ότι ανήκαν σε υδρόβιο περιβάλλον. Τα ιζήματά τους, όπως εξήγησαν οι ερευνητές, μαρτυρούν ότι βρίσκονταν μέσα σε νερό το οποίο κυλούσε σε ρυάκια και διοχετευόταν σε μια λίμνη. Η λίμνη αυτή μάλιστα, όπως δείχνουν όλα τα στοιχεία, θα μπορούσε να φιλοξενεί τη ζωή.

Συγκεκριμένα οι συνθήκες που επικρατούσαν εκεί θα μπορούσαν να συντηρήσουν χημειολιθοαυτότροφα, μικρόβια τα οποία ζουν στη Γη, στο εσωτερικό των σπηλαίων και στον βυθό των ωκεανών. Οι οργανισμοί αυτοί δεν χρειάζονται φως για να επιβιώσουν – αντλούν ενέργεια διασπώντας πετρώματα και μεταλλικά στοιχεία.

Οι ειδικοί θεωρούν ότι το νερό που υπήρχε στο συγκεκριμένο σημείο του Αρη ήταν άφθονο, υπήρχε για μεγάλο διάστημα και είχε ουδέτερο pH – αυτά υποδηλώνει, όπως αναφέρουν, η παρουσία αργιλικών μεταλλικών στοιχείων τα οποία σχηματίζονται σε συγκεκριμένες συνθήκες.

«Νομίζω ότι το σημαντικό εδώ είναι ότι βρήκαμε πολύ ισχυρές ενδείξεις ότι αυτά τα αργιλικά μεταλλικά στοιχεία σχηματίστηκαν επί τόπου» τόνισε ο Τζον Γκρότζινγκερ, καθηγητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας και επικεφαλής επιστήμονας του προγράμματος, μιλώντας στο BBC. «Είναι αντιπροσωπευτικά του υδάτινου περιβάλλοντος που υποδηλώνει η όψη των πετρωμάτων και αυτό το περιβάλλον θα πρέπει να ήταν κατοικήσιμο».

Ονειρεμένη ραδιοχρονολόγηση

Η ραδιοχρονολόγηση στην οποία προέβη ο ρομποτικός εξερευνητής του Κόκκινου Πλανήτη έχει επίσης προκαλέσει ενθουσιασμό στους επιστήμονες. «Ηταν για εμάς ένα όνειρο να κάνουμε ραδιοχρονολόγηση στον Αρη» δήλωσε ο Κεν Φάρλεϊ, επιστήμονας της αποστολής του Curiosity. «Πριν από αυτές τις αναλύσεις ο μόνος τρόπος για να προσδιορίσει κάποιος τον χρόνο ήταν να μετράει τους κρατήρες πρόσκρουσης χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο που έχει εξαχθεί από τη Σελήνη όταν χρονολογήθηκαν τα πετρώματά της. Το μοντέλο προσαρμόζεται στη συνέχεια στην κλίμακα του Αρη, έχει όμως μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας».

Όπως υπογραμμίζουν ωστόσο οι ερευνητές, η χρονολόγηση αυτή πρέπει να ερμηνευθεί με προσοχή. Αυτό γιατί αναφέρεται στην ηλικία των μεταλλικών στοιχείων που εισέρευσαν στη λίμνη και όχι στη χρονική στιγμή της εναπόθεσής τους στα πετρώματα – αυτή πρέπει, όπως εκτιμάται, να συντελέστηκε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια αργότερα.

Εφαρμόζοντας μια άλλη τεχνική οι επιστήμονες μπόρεσαν επίσης να υπολογίσουν πότε η διάβρωση έφερε τις πέτρες αυτές στην επιφάνεια του πλανήτη όπου τις βλέπουμε σήμερα: την τοποθετούν πριν από 78 εκατομμύρια, με περιθώριο σφάλματος 30 εκατομμύρια χρόνια – δηλαδή πολύ πρόσφατα για τα κοσμολογικά δεδομένα.

«Είναι πάρα πολύ νεαρά» σχολίασε ο καθηγητής Γκρότζινγερ στο «New Scientist». «Οι περισσότεροι θα περίμεναν ότι ένας δεδομένος βράχος στην επιφάνεια του Αρη θα ήταν εκεί για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, αν όχι δισεκατομμύρια χρόνια. Ηταν λοιπόν σοκ για μας».

ΒήμαScience

Ώρα να θαυμάσετε τη λαμπερή Αφροδίτη!

Οι φάσεις της Αφροδίτης το 2004. Η λαμπρότητα του πλανήτη εξαρτάται από τη φάση και την απόσταση.   (Φωτογραφία:  Wikimedia Commons)

Λόγω μιας σχετικά σπάνιας κοσμικής συγκυρίας, η Αφροδίτη αυτές τις μέρες λάμπει λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα με τη μέγιστη δυνατή ένταση.

Θα φανταζόταν κανείς ότι ο γειτονικός πλανήτης φτάνει στο μέγιστο της λαμπρότητάς του όταν βρίσκεται στην ελάχιστη απόστασή του από τη Γη. Δεν είναι όμως έτσι.

Ο βασικός λόγος για αυτό είναι ότι η Αφροδίτη φαίνεται να περνάει φάσεις όπως οι φάσεις της Σελήνης, ανάλογα με την έκταση που φαίνεται να καταλαμβάνει για έναν παρατηρητή στη Γη το φωτισμένο τμήμα του πλανήτη.

Το πόσο φωτεινή φαίνεται η Αφροδίτη εξαρτάται επομένως από δύο παράγοντες: την απόστασή της από τη Γη και τη φάση στην οποία βρίσκεται.

Όταν η Αφροδίτη βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά του Ήλιου σε σχέση με τη Γη, μια θέση που οι αστρονόμοι ονομάζουν «εξωτερική σύνοδο», ο δίσκος της διακρίνεται ολόκληρος, όπως συμβαίνει με το φεγγάρι κατά την πανσέληνο. Σε αυτή την περίπτωση όμως η φαινόμενη λαμπρότητα είναι μικρή επειδή η απόσταση μέχρι τη Γη είναι μεγάλη.

Όταν ο πλανήτης βρεθεί ακριβώς ανάμεσα στη Γη και τον Ήλιο, δηλαδή στη θέση της «εσωτερικής συνόδου», ουσιαστικά εξαφανίζεται από τον ουρανό επειδή φωτίζεται από πίσω και δείχνει προς τη Γη μόνο την πλευρά της που έχει νύχτα.

Μια ενδιάμεση κατάσταση, στην οποία ο δίσκος της Αφροδίτης φαίνεται μισός, εμφανίζεται στη θέση της «μέγιστης αποχής», όταν ο πλανήτης έχει τη μέγιστη φαινόμενη απόστασή του από τον Ήλιο στον γήινο ουρανό.

Την Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου, οι δύο παράγοντες που καθορίζουν τη λαμπρότητα, η απόσταση και η φάση, συνδυάστηκαν για να κάνουν την Αφροδίτη όσο γίνεται πιο φωτεινή. Σε αυτή τη φάση φαίνεται φωτισμένο το 26% του πλανήτη, μια ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στη «Νέα Αφροδίτη» και τη «μισή Αφροδίτη».

Σύμφωνα με το δικτυακό τόπο του Starry Night,, αυτές τις ημέρες η λαμπρότητα του γειτονικού πλανήτη έφτασε το -4,9 στην κλίμακα λαμπρότητας που χρησιμοποιούν οι αστρονόμοι.

Στην κλίμακα αυτή, όσο πιο μικρή η τιμή τόσο πιο λαμπρό φαίνεται ένα αντικείμενο. Η πανσέληνος, για παράδειγμα, έχει λαμπρότητα μεγέθους -12,7 και ο Ήλιος -26,8. Ο Σείριος, το λαμπρότερο άστρο, έχει μέγεθος -1,4, είναι δηλαδή λιγότερο φωτεινός από ό,τι είναι τώρα η Αφροδίτη.

Πώς θα δείτε την Αφροδίτη

Το μόνο πρόβλημα που δυσχεραίνει την παρατήρηση της Αφροδίτης αυτές της ημέρες είναι η κλίση του άξονα της Γης. Λόγω της κλίσης αυτής, το επίπεδο της εκλειπτικής, δηλαδή το επίπεδο στο οποίο κινούνται οι πλανήτες, βρίσκεται χαμηλά στον ορίζοντα.

Αυτό σημαίνει ότι η υπέρλαμπρη Αφροδίτη εμφανίζεται πολύ χαμηλά στον ουρανό.

Η καλύτερη ώρα να τη θαυμάσει κανείς είναι λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα. Ο πλανήτης εμφανίζεται χαμηλά στο νοτιοδυτικό ουρανό και, καθώς πέφτει αργά προς τον ορίζοντα, το χρώμα του αλλάζει από άσπρο σε κόκκινο, όπως συμβαίνει με τη Σελήνη.

Επιμέλεια: Β. Πρατικάκης

ΔΟΛ