Αστεροειδής κατευθύνεται στη γη

 

Η NASA επιβεβαίωσε ότι έχει εντοπίσει ένα νέο αστεροειδή, με διάμετρο περίπου 140 μέτρα, ο οποίος έχει μικρές, αλλά όχι αμελητέες πιθανότητες να πέσει στη Γη, σε 28 περίπου χρόνια από σήμερα.

Συγκεκριμένα, ο αστεροειδής 2011 AG5, που για πρώτη φορά ανακαλύφθηκε πέρυσι, εκτιμάται ότι έχει μια πιθανότητα στις 625, δηλαδή 0,16%, να χτυπήσει τον πλανήτη μας στις 5 Φεβρουαρίου 2040, αν και η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία κάνει λόγο για "πολύ απίθανο σενάριο".
Το δυνητικά επικίνδυνο σώμα, σύμφωνα με τη βρετανική Daily Mail, έχει ήδη τραβήξει το ενδιαφέρον της αρμόδιας ομάδας δράσης των Ηνωμένων Εθνών για τα εγγύς στη Γη αντικείμενα, η οποία άρχισε ήδη να μελετά τρόπους αντιμετώπισης του κινδύνου, αν αυτός μεγαλώσει στην πορεία, σε περίπτωση δηλαδή που οι υπολογισμοί είναι λανθασμένοι ή τροχιά του αλλάξει. Η χρήση πυρηνικών όπλων και άλλων τεχνικών εκτροπής από την πορεία του βρίσκονται υπό εξέταση.
Ένας πολύ μεγαλύτερος αστεροειδής πιστεύεται ότι εξαφάνισε τους δεινόσαυρους πριν από περίπου 65 εκατ. χρόνια. Αν ο 2011 AG5 έπεφτε πράγματι στη Γη, θα προκαλούσε μεγάλες υλικές απώλειες και εκατομμύρια θανάτους, αλλά η ανθρωπότητα θα επιβίωνε από την πρόσκρουση. Η τροχιά του γύρω από τον ήλιο εκτείνεται έως πέρα από τον Άρη, αλλά ακόμα δεν έχει προσδιοριστεί με μεγάλη ακρίβεια.

Οι επιστήμονες σκοπεύουν να μελετήσουν πιο προσεκτικά τον συγκεκριμένο αστεροειδή και την πορεία του μεταξύ 2013 - 2016, οπότε τότε μπορεί, όπως δήλωσαν οι αμερικανοί αστρονόμοι, να αλλάξει κι άλλο η πιθανότητα πρόσκρουσης "1 προς 625" - πιθανώς υπέρ της Γης! Το 2013 ο αστεροειδής πρόκειται να κάνει ένα πρώτο πιο κοντινό πέρασμα από τον πλανήτη μας σε απόσταση περίπου 147 εκατ. χλμ., κατά τη NASA, κάτι που θα επαναλάβει το 2023, όταν θα πλησιάσει τον πλανήτη μας μόλις στα 1,9 εκατ. χλμ.
Ο 2011 ΑG5 είναι από τα 8.744 εγγύς στη Γη αντικείμενα που έχουν εντοπιστεί. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν συνολικά περίπου 19.000 τέτοια μεσαίου μεγέθους ουράνια σώματα σε απόσταση έως 200 εκατ. χλμ. από τη Γη (συνεπώς πολλές χιλιάδες ακόμα δεν έχουν εντοπιστεί), τα οποία έχουν πλάτος 100 έως 1.000 μέτρων και τη δυνατότητα να καταστρέψουν μια ολόκληρη πόλη.

Η προσοχή των περισσοτέρων ανθρώπων έχει τελευταία στραφεί στον αστεροειδή Άποφι που έχει μέγεθος περίπου δυόμισι ποδοσφαιρικών γηπέδων και προβλέπεται να περάσει κοντά από τη Γη το 2036, τόσο κοντά (σε απόσταση έως 30.000 χιλιομέτρων), που θα είναι ορατός από την Ευρώπη και άλλα μέρη του πλανήτη.

Σελήνη, Δίας και Αφροδίτη δίνουν ραντεβού το απόβραδο

 

H φαινόμενη απόσταση ανάμεσα στον Δία και την Αφροδίτη μικραίνει τις επόμενες εβδομάδες   (Φωτογραφία:  NASA )

Κοιτάξτε προς τη δύση λίγη ώρα μετά το ηλιοβασίλεμα: ένα κοσμικό τρίγωνο ανάμεσα στον Δία, τη Σελήνη και την Αφροδίτη σίγουρα αποσπά την προσοχή.

Τις τελευταίες εβδομάδες, ο Άρης και η Αφροδίτη -οι πιο λαμπροί πλανήτες αυτή την εποχή- εμφανίζονται πριν ακόμα σκοτεινιάσει εντελώς ο ουρανός. Από βράδυ σε βράδυ, το θέαμα γίνεται όλο και πιο εντυπωσιακό καθώς η απόσταση ανάμεσά τους μικραίνει.

Η συνεύρεση κορυφώνεται το Σαββατοκύριακο, 25 και 26 Φεβρουαρίου, οπότε η Σελήνη πλησιάζει από τα αριστερά και σχηματίζει τρίγωνο με τους δύο πλανήτες. Το τρίο θα είναι αρκετά λαμπρό ώστε να διακρίνεται μέσα στα φώτα της πόλης, την ομίχλη, ακόμα και την ελαφριά συννεφιά.

Στα τέλη Φεβρουαρίου, το φεγγάρι αποχωρεί από το τρίγωνο κινούμενο προς τα αριστερά. Το σόου, όμως δεν έχει τελειώσει; η σύγκλιση ανάμεσα στον Άρη και την Αφροδίτη συνεχίζεται μέχρι τις 13 Μαρτίου, οπότε οι δύο πλανήτες θα απέχουν μόνο τρεις μοίρες μεταξύ τους και θα σχηματίζουν έναν διπλό φάρο.

Στην πραγματικότητα, οι δύο πλανήτες θα απέχουν μεταξύ τους εκατομμύρια χιλιόμετρα -φαίνονται όμως να προσεγγίζουν ο ένας τον άλλο καθώς κινούνται στο ίδιο επίπεδο με την τροχιά της Γης, το λεγόμενο επίπεδο της εκλειπτικής.

Στα μέσα Μαρτίου, τα σώματα θα φαίνονται να βρίσκονται τόσο κοντά ώστε ο παρατηρητής μπορεί να κρύψει και τα δύο μαζί τεντώνοντας ένα ή δύο δάχτυλο μπροστά στα μάτια του.

Σε αυτή τη φάση, εξηγεί ανακοίνωση της NASA, το ντουέτο των δύο πλανητών θα γίνει ιδιαίτερα εντυπωσιακό: το φως και των δύο σωμάτων θα πέφτει ταυτόχρονα στην ωχρά κηλίδα του ματιού, την κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδή που προσφέρει τη μέγιστη οπτική οξύτητα.

«Ό,τι βλέπει κανείς με την ωχρά κηλίδα, το βλέπει σε υψηλή ανάλυση» εξηγεί ο οπτομέτρης Δρ Στιούαρτ Χιρογιάσου.

Η ωχρά κηλίδα βλέπει μια περιοχή του ουρανού με διάμετρο μόλις πέντε μοιρών. Τις περισσότερες μέρες του Μαρτίου, η φαινόμενη απόσταση του Δία από την Αφροδίτη θα βρίσκεται εντός αυτού του ορίου, οπότε το ντουέτο γίνεται ιδιαίτερα σαγηνευτικό.

Γιγάντιος «τυφώνας» βιντεοσκοπήθηκε για πρώτη φορά στην επιφάνεια του Ήλιου

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Το SDO έχει στείλει στη Γη εντυπωσιακές εικόνες από τον Ήλιο (Φωτογραφία:  ΑΠΕ )

Το Παρατηρητήριο Ηλιακής Δυναμικής (SDO), ένας δορυφόρος της NASA που κρατά τα μάτια του μονίμως στραμμένα στον Ήλιο, βιντεοσκόπησε για πρώτη φορά μια γιγάντια «δίνη», αρκετά μεγάλη ώστε να χωράει να καταπιεί τη Γη.

Το βίντεο δείχνει μια «ηλιακή προεξοχή», όπως ονομάζεται επιστημονικά το φαινόμενο, και καλύπτει διάστημα 30 ωρών από τις 7 έως τις 8 Φεβρουαρίου.

Σκοτεινά σύννεφα πλάσματος (υπέρθερμου, ιονισμένου αερίου), με πλάτος εκατοντάδων χιλιάδων χιλιομέτρων, διακρίνονται να κινούνται μπρος και πίσω και να περιδινούνται γύρω από ένα κεντρικό σημείο, με ριπές που φτάνουν τα 480.000 χιλιόμετρα την ώρα.

Ο «τυφώνας» είναι σκοτεινός επειδή έχει θερμοκρασία μόλις 8.300 βαθμών Κελσίου, πολύ χαμηλότερη από ό,τι η υπόλοιπη ατμόσφαιρα του Ήλιου, η οποία φτάνει τους δύο εκατομμύρια βαθμούς.

Το φαινόμενο μπορεί να θυμίζει τους γήινους τυφώνες, στην πραγματικότητα όμως προκαλείται από εντελώς διαφορετικό μηχανισμό.

Οι λεπτομέρειες παραμένουν ακόμα και σήμερα άγνωστες, ωστόσο οι αστροφυσικοί πιστεύουν ότι οι ηλιακές προεξοχές προκαλούνται από τοπικές ανωμαλίες του ηλιακού μαγνητικού πεδίου. Γιγάντιες μάζες πλάσματος παγιδεύονται ανάμεσα σε ανταγωνιστικές  μαγνητικές δυνάμεις και κινούνται κατά μήκος των γραμμών του μαγνητικού πεδίου.

Οι ηλιακές αυτές προεξοχές είναι γνωστές και δεκαετίες -ενδείξεις για την εμφάνισή τους στο ηλιακό στέμμα είχαν συγκεντρωθεί τη δεκαετία του 1990 από τον δορυφόρο SOHO της NASA και της ESA (της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος).

Όμως η βιντεοσκόπησή τους σε υψηλή ανάλυση ήταν αδύνατη μέχρι την εκτόξευση του SDO το 2010.

Οι κάμερες του δορυφόρου παρακολουθούν την ηλιακή δραστηριότητα σε πολλά μήκη κύματος. Το συγκεκριμένο βίντεο καταγράφηκε στο άκρο της περιοχής του υπεριώδους.

Αδέσποτη μαύρη τρύπα είναι ο μόνος επιζών του γαλαξία της

Η θέση της μαύρης τρύπας στον γαλαξία ESO 243-49 σημειώνεται με κύκλο (Πηγή: NASA, ESA, S. Farrell )  

---

Μια μαύρη τρύπα που εντοπίστηκε με το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, με μάζα 20.000 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου, πρέπει να είναι κατάλοιπο ενός μικρού γαλαξία που έπεσε θύμα κοσμικού κανιβαλισμού.

Το περίεργο με τη μαύρη τρύπα είναι ότι βρίσκεται στην περιφέρεια ενός μεγάλου γαλαξία, αντί στο κέντρο του.

Μαύρες τρύπες σχηματίζονται βέβαια και στα άκρα των γαλαξιών, όταν άστρα μεγάλης μάζας φτάνουν στο τέλος της ζωής τους και καταρρέουν κάτω από το ίδιο τους το βάρος. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, η μάζα τους είναι σχετικά μικρή, συνήθως λίγες φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου.

Αντίθετα, οι μαύρες τρύπες μεγάλης μάζας βρίσκονται σχεδόν πάντα στα κέντρα των γαλαξιών, αν και ο μηχανισμός σχηματισμού τους δεν έχει ακόμα διαλευκανθεί.

Πώς λοιπόν μπορεί να βρέθηκε στην άκρη ενός γαλαξία μια μαύρη τρύπα 20.000 φορές πιο βαριά από τον Ήλιο;

Το πιθανότερο, εκτιμά η ερευνητική ομάδα, είναι ότι η μαύρη τρύπα βρισκόταν αρχικά στο κέντρο ενός γαλαξία-νάνου, τον οποίο κατάπιε αργότερα ο γαλαξίας που παρατηρεί σήμερα το Hubble.

Η έρευνα δημοσιεύεται στο Astrophysical Journal. Παρουσιάζεται επίσης στην υπηρεσία προδημοσίευσης arXiv.

Δυσεξήγητο φως

Η μαύρη τρύπα, με την ονομασία HLX-1, εντοπίστηκε στην άκρη του σπειροειδούς γαλαξία ESO 243-49, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 290 εκατομμυρίων ετών φωτός.

Οι παρατηρήσεις του Hubble στην περιοχή της μαύρης τρύπας αποκάλυψαν ένα πλεόνασμα ερυθρής ακτινοβολίας, της οποίας η ένταση ήταν δύσκολο να εξηγηθεί. Ακτινοβολία σε διάφορα μήκη κύματος είναι γνωστό ότι εκπέμπεται από τον λεγόμενο δίσκο προσαύξησης, δηλαδή από αέρια που επιταχύνονται και θερμαίνονται καθώς ετοιμάζονται να πέσουν στη μαύρη τρύπα.

Η ακτινοβολία που κατέγραψε το Hubble, όμως, δεν ήταν δυνατό να εξηγηθεί με βάση τις εκπομπές του δίσκου προσαύξησης. Το πιθανότερο, εκτιμούν οι ερευνητές, είναι ότι η ακτινοβολία προέρχεται από νεαρά, θερμά άστρα, τα οποία βρίσκονται στη γειτονιά της μαύρης τρύπας αλλά δεν διακρίνονται από τη Γη.

Τα άστρα αυτά πρέπει να σχηματίστηκαν λόγω της σφοδρότητας με την οποία ένας παλιός, μικρός γαλαξίας συγκρούστηκε με τον ESO 243-49.

«Το γεγονός ότι υπάρχει μια ομάδα νεαρών άστρων αποτελεί ένδειξη ότι η μαύρη τρύπα ενδέχεται να ήταν κάποτε η κεντρική μαύρη τρύπα ενός γαλαξία-νάνου» αναφέρει ο Σον Φάρελ του Ινστιτούτου Αστρονομίας του Σίδνεϊ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. «Ο γαλαξίας-νάνος απορροφήθηκε αργότερα από τον βαρύτερο γαλαξία» εξηγεί.

Η μοίρα της μαύρης τρύπας παραμένει όμως ασαφής, δεδομένου ότι η τροχιά της είναι άγνωστη. Ένα ενδεχόμενο είναι να χαθεί μέσα στην κεντρική μαύρη τρύπα του γαλαξία, δεν αποκλείεται όμως να παραμείνει για πάντα σε τροχιά γύρω από τον γαλαξία που κατέστρεψε το σπίτι της.]

Βιντεο-ταξίδι στον Πλούτωνα

Με δεδομένα του τηλεσκοπίου VLT εικονογραφήθηκε ο σκοτεινός και παγωμένος κόσμος του!

Μπορεί ο Πλούτωνας να υποβαθμίστηκε πριν λίγα χρόνια από την επιστημονική κοινότητα και να τιτλοφορείται πλέον πλανήτης-νάνος αλλά εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο μελέτης και έρευνας.
Με στοιχεία που συνέλεξε το τηλεσκόπιο VLT που βρίσκεται στην Χιλή δημιουργήθηκε ένα βίντεο που δείχνει πώς (πιθανώς) να είναι ο Πλούτωνας και πώς φαίνεται από εκεί ο Ήλιος.

Ο Πλούτωνας

Ο Πλούτωνας βρίσκεται στις εσχατιές του ηλιακού μας συστήματος. Ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον Ήλιο σε περίπου 250 χρόνια. Όταν βρίσκεται στο πιο απομακρυσμένο από τον Ήλιο σημείο της τροχιακής του κίνησης ο Πλούτωνας έχει απόσταση από το μητρικό μας άστρο περίπου 7,5 δις χλμ. Η Γη βρίσκεται σε απόσταση περίπου 150 εκατομμυρίων χλμ από τον Ήλιο. Έτσι ο Ήλιος από τον Πλούτωνα μοιάζει με μακρινή λαμπερή κουκκίδα και η θερμότητα του άστρου που φτάνει σε αυτόν είναι χίλιες φορές μικρότερη από αυτή που φτάνει στη Γη.

Τα στοιχεία που έχουν συλλέξει οι επιστήμονες από τις παρατηρήσεις στον Πλούτωνα δείχνουν ότι η επιφάνεια του είναι πιθανώς καλυμμένη από ένα στρώμα παγωμένου μεθανίου ενώ η θερμοκρασία που επικρατεί είναι - 220 βαθμούς Κελσίου. Οι επιστήμονες εικάζουν ότι ο Πλούτωνας διαθέτει κάποια λεπτά στρώματα ομιχλώδους ατμόσφαιρας τα οποία βρίσκονται πολύ κοντά στην επιφάνειά του. Η ατμόσφαιρα του Πλούτωνα αποτελείται κυρίως από μεθάνιο και σε ορισμένα σημεία η θερμοκρασία της είναι 50 βαθμούς πιο υψηλή από αυτή της επιφάνειας.


Τα στοιχεία πο

Από το Διάστημα, το βόρειο σέλας φαίνεται ακόμα πιο εξωπραγματικό

 

  (Φωτογραφία:  NASA )

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  

---

Ουάσινγκτον

Λίγες ημέρες μετά τη γεωμαγνητική καταιγίδα που βομβάρδισε με σωματίδια τη γήινη ατμόσφαιρα, το πλήρωμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS) απαθανάτισε ένα φαντασμαγορικό βόρειο σέλας πάνω από τον Βόρειο Ειρηνικό και τον Καναδά.

Το βίντεο δημιουργήθηκε από τη συρραφή μιας σειράς φωτογραφιών που λήφθηκαν στις 29 Ιανουαρίου, μια τεχνική γνωστή ως timelapse. Ξεκινά πάνω από τα σκοτεινά νερά του Ειρηνικού, βορειοανατολικά του νησιού Βανκούβερ, και συνεχίζεται πάνω από τον Καναδά, μέχρι το σέλας να χαθεί τελικά στο φως της ανατολής.

Το βόρειο και το νότιο σέλας δημιουργούνται από φορτισμένα σωματίδια που παγιδεύονται στο γήινο μαγνητικό πεδίο και εκτρέπονται προς τους πόλους. Εκεί αντιδρούν με σωματίδια της ατμόσφαιρας και εκπέμπουν φωτόνια που γίνονται ορατά ως φωτεινά πέπλα που κυματίζουν στον ουρανό.

Η ένταση του φαινομένου κορυφώνεται έπειτα από εξάρσεις της ηλιακής δραστηριότητας όπως οι λεγόμενες εκτινάξεις στεμματικού υλικού, εκρήξεις στην ηλιακή ατμόσφαιρα που εκτοξεύουν πλάσμα στο Διάστημα με ταχύτητες εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα.

Οι ηλιακές καταιγίδες αναμένεται να αυξηθούν σε αριθμό και ένταση καθώς πλησιάζουμε στο μέγιστο του 11ετούς ηλιακού κύκλου, το οποίο αναμένεται στο τέλος του 2013.

Η NASA σκοπεύει να δημοσιοποιήσει περισσότερα βίντεο με το σέλας στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας AuroraMAX, η οποία υλοποιείται σε συνεργασία με την Καναδική Υπηρεσία Διαστήματος και διάφορα πανεπιστήμια.

Ο δικτυακός τόπος του AuroraMax μεταδίδει μάλιστα ζωντανές εικόνες του σέλατος στη διάρκεια της νύχτας.

Βράβευση Ελληνίδας αστροφυσικού

Στην Ελληνίδα αστροφυσικό Χρύσα Κουβελιώτου απονέμεται το «Βραβείο Αστροφυσικής Daniel Heineman 2012» ως αναγνώριση της εξαιρετικής εργασίας που έχει επιτελέσει στο συγκεκριμένο τομέα.
Στην επίσημη ανακοίνωσή τους, οι εκπρόσωποι της American Astronomical Society αναφέρουν τους λόγους απονομής του βραβείου Daniel Heineman στην Ελληνίδα αστροφυσικό:

«Το βραβείο της απονέμεται για τα εκτεταμένα επιτεύγματα και τις ανακαλύψεις της στους τομείς των εκρήξεων ακτίνων τύπου γάμμα και magnetars. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτες είναι οι ικανότητες της δρος Κουβελιώτου στη δημιουργία συνεργασιών, στην αποτελεσματικότητα και τις γνώσεις που αφορούν στις παρατηρήσεις πολλαπλού μήκους κύματος».

Η Χρύσα Κουβελιώτου, η οποία εργάζεται στο Marshall Space Flight του NASA Center, στο Huntsville της Alabama, εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της για την αναγνώριση των προσπαθειών της από την επιστημονική κοινότητα.

Επιμέλεια: Π. Διονυσόπουλος