Απογειώθηκε το Soyuz

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε η εκτόξευση του ρωσικού διαστημοπλοίου Soyuz TMA-17 από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν, το οποίο μεταφέρει τρεις αστροναύτες στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS).
Το διαστημόπλοιο απογειώθηκε 23.52 ώρα Ελλάδας από το ρωσικό διαστημικό κέντρο που βρίσκεται στη στέπα του Καζακστάν.
Το πλήρωμα αποτελείται από το Ρώσο Ολέγκ Κοτόφ, τον Αμερικανό Τίμοθι Κρίμερ και τον Ιάπωνα Σόιτσι Ναγκούτσι, οι οποίοι θα συνεχίσουν τις εργασίες υψηλής τεχνολογίας εντός του διεθνούς διαστημικού σταθμού.
Οι τρεις κοσμοναύτες θα αντικαταστήσουν τους συναδέλφους τους, έναν Ρώσο, ένα Βέλγος και έναν Καναδός, που έφτασαν στη Γη την πρώτη Δεκεμβρίου μετά από παραμονή τους στο Διάστημα επί έξη μήνες.

H μεγαλύτερη έκρηξη Σουπερνόβα

Τα πιο ισχυρά τηλεσκόπια του πλανήτη κατάφεραν να μελετήσουν τη μεγαλύτερη και θεαματικότερη έκρηξη άστρου που έχει γίνει ποτέ αντιληπτή και άφησε πίσω της υλική μάζα όσο 50 ήλιοι.
Το άστρο που εξερράγη, εκτιμάται ότι είχε μάζα τουλάχιστον 200 φορές μεγαλύτερη από τον ήλιο και με την έκρηξη διέσπειρε στο διάστημα διάφορα υλικά (ραδιενεργό νικέλιο, άνθρακα, πυρίτιο κ.α.) με μάζα 50πλάσια του ήλιοι. Τα υλικά αυτά με τη σειρά τους κάποια μέρα θα γεννήσουν νέα άστρα.

Η ασυνήθιστη έκρηξη, με την κωδική ονομασία SN 2007bi, διήρκεσε επί μήνες (όχι για εβδομάδες όπως συμβαίνει συνήθως με τις σούπερνόβα) και είναι μια σπάνια έκρηξη "ασταθούς" σούπερνόβα, η οποία εκιμάται ότι συμβαίνει σε τεράστια άστρα που έχουν μάζα τουλάχιστον 140 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του ήλιου μας. Βέβαια τα άστρα με μάζα πάνω από 100 ήλιους όπως ο δικός μας, είναι εξαιρετικά σπάνια.

Η ιδιομορφία της συγκεκριμένης έκρηξης σουπερνόβα είναι πως, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει συνήθως, δεν άφησε πίσω της ούτε μια μαύρη τρύπα, ούτε κάποιο πυκνό "αστρικό πτώμα", με την μορφή ενός άστρου νετρονίων. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η έκρηξη ήταν τόσο ισχυρή (40 φορές πιο φωτεινή από μια τυπική σουπερνόβα), που εξαφάνισε τελείως το άστρο, χωρίς να αφήσει το παραμικρό υπόλειμμα πίσω του.

Η έκρηξη εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2007 σε ένα μακρινό νάνο-γαλαξία από εικόνες που πήρε ένα ρομποτικό τηλεσκόπιο του αστεροσκοπείου Πάλομαρ του πανεπιστημίου Caltech στην Καλιφόρνια. Η μελέτη του φαινομένου έγινε από τον αστροφυσικό Πίτερ Νιούτζεντ του Εθνικού Εργαστηρίου Λόρενς Λίβερμορ των ΗΠΑ και τον καθηγητή αστρονομίας Άλεξ Φιλιπένκο του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας-Μπέρκλεϊ, και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Nature".

Τα τεράστια άστρα συνήθως πεθαίνουν, όταν ξεμένουν πια από υλικό για την πυρηνική σύντηξή τους, καθώς απομένει μόνο ο αδρανής πυρήνας τους από σίδηρο. Αυτό σημαίνει ότι το άστρο δεν παράγει πλέον μια συνεχή εκροή φωτονίων, τα οποία, σε ένα ζωντανό άστρο, δημιουργούν πίεση προς τα έξω, αντισταθμίζοντας την πίεση της βαρύτητας προς τα μέσα, εμποδίζοντας έτσι το άστρο να εξαφανιστεί.

Όμως όταν πια δεν υπάρχει η ροή των φωτονίων, τότε το άστρο καταρρέει προς το εσωτερικό του, δημιουργώντας μια σουπερνόβα, η έκρηξη της οποίας αφήνει πίσω της μια μαύρη τρύπα ή ένα άστρο νετρονίων.

Σε μερικές όμως περιπτώσεις, στα πιο μεγάλα άστρα, οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι οι πυρήνες τους γίνονται γρήγορα τόσο καυτοί, που τα φωτόνια τους αρχίζουν να διασπώνται σε ηλεκτρόνια και ποζιτρόνια. Αυτή η διάσπαση έχει ως αποτέλεσμα μια αστάθεια ανάμεσα στην θερμοκρασία του άστρου και στην πίεσή του, με τελική συνέπεια μια τρομακτική έκρηξη που οδηγεί το άστρο στην πλήρη εξαφάνισή του, χωρίς το παραμικρό ίχνος πίσω του, εκτός από ένα νέφος αερίων που παραμένει ορατό για ένα χρονικό διάστημα.

"Ασταθείς" σουπερνόβα αυτού του είδους είχαν προβλεφθεί θεωρητικά εδώ και περίπου 30 χρόνια, όμως μέχρι σήμερα δεν είχαν βρεθεί πειστικές ενδείξεις που να επιβεβαιώνουν το φαινόμενο. Η νέα έκρηξη όμως φαίνεται, για πρώτη φορά, να δικαιώνει τη θεωρία των αστροφυσικών, κάτι που πάντως χρειάζεται επιβεβαίωση.

Οι "ασταθείς" σουπερνόβα θεωρούνται ότι ήσαν συχνότερες στο πρώιμο σύμπαν, όταν πιστεύεται ότι υπήρχαν άστρα-τιτάνες με μάζες πολλές εκατοντάδες φορές μεγαλύτερες από του ήλιου μας. Κάθε φορά που ένα τέτοιο μεγα-άστρο εκρήγνυτο, τεράστιες ποσότητες υλικών

Φήμες για ανακάλυψη του πρώτου σωματιδίου σκοτεινής ύλης στη Γη

 Μια συναρπαστική φήμη κυκλοφορεί στη “μπλογκόσφαιρα» της διεθνούς κοινότητας των φυσικών τις τελευταίες μέρες: ότι αμερικανοί επιστήμονες, από τον υπόγειο Κρυογονικό Ανιχνευτή Σκοτεινής Ύλης (CDMS) στη Μινεσότα, ανακάλυψαν πάνω στον πλανήτη μας τα πρώτα σωματίδια σκοτεινής ύλης που έχουν ποτέ ανιχνευτεί και ότι πρόκειται να κάνουν τη σχετική δημοσιοποίηση στις 18 Δεκεμβρίου.
Αν επαληθευτεί (πράγμα αμφίβολο), θα είναι μια από τις σημαντικότερες επιστημονικές ειδήσεις όλων των εποχών, καθώς η μυστηριώδης σκοτεινή ύλη, που θεωρείται ότι υπάρχει σε αφθονία στο διάστημα και συγκρατεί τους γαλαξίες με την ισχυρή βαρυτική έλξη της, αποτελεί ένα από τα «ιερά δισκοπότηρα» της σύγχρονης φυσικής.
Πάντως, σύμφωνα με το Science και το «New Scientist», πολλοί φυσικοί παραμένουν άκρως επιφυλακτικοί και δεν περιμένουν κάτι συγκλονιστικό να ανακοινωθεί ή εκτιμούν ότι η ανακοίνωση –αν όντως γίνει- οριακή μόνο στατιστική σημασία θα έχει, δεδομένης και μιας προηγούμενης δημοσίευσης αρνητικών αποτελεσμάτων από την ίδια ερευνητική ομάδα.
Ο ανιχνευτής της Μινεσότα, εγκατεστημένος βαθιά κάτω από τη γη σε ένα ορυχείο, ώστε να προστατεύεται από τις κοσμικές ακτινοβολίες που «σβήνουν» το οποιοδήποτε ίχνος της σκοτεινής ύλης, θεωρείται εδώ και χρόνια ο πιο ευαίσθητος ανιχνευτής σκοτεινής ύλης στον κόσμο.
Έχει φτιαχτεί για να εντοπίζει σωματίδια WIMPs (Ασθενώς Αλληλεπιδρώντα Σωματίδια με Μάζα), που είναι θεωρητικά υπο-ατομικά σωματίδια, τα οποία υποτίθεται ότι αποτελούν την…πρώτη ύλη της σκοτεινής ύλης.
Αν και στην πραγματικότητα κανείς δεν ξέρει με τι ακριβώς μοιάζει ένα σωματίδιο σκοτεινής ύλης, τα περισσότερα πειράματα έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να αναζητούν τα WIMPs, που θεωρείται ότι διαπερνούν τη γνωστή ύλη χωρίς να γίνονται αντιληπτά. Παρόλα αυτά, αρκετοί φυσικοί πιστεύουν ότι ακόμα κι αν βρεθούν τα WIMPs, δεν θα αποτελούν παρά ένα μόνο μέρος της σκοτεινής ύλης, που αποτελείται από ένα μεγαλύτερο φάσμα σωματιδίων και δυνάμεων.
Οι φήμες λένε ότι οι αμερικανοί επιστήμονες θα ανακοινώσουν ότι ανίχνευσαν σωματίδια WIMPs. Πολύ πρόσφατα, φέτος τον Ιανουάριο, οι ίδιοι ερευνητές είχαν ανακοινώσει στο περιοδικό φυσικής “Physical Review Letters” ότι μέχρι τότε δεν είχαν μπορέσει να εντοπίσουν τέτοια σωματίδια.
Κανείς πάντως δεν μπορεί να αποκλείσει ότι μέσα στο 2009 κατάφεραν αυτό που δεν είχαν καταφέρει τα προηγούμενα χρόνια, αν και θα πρέπει να παρουσιάσουν απολύτως πειστικά δεδομένα ότι αυτό που «είδαν», ήταν όντως σκοτεινή ύλη.
Ακόμα και αν η φήμη αποδειχτεί τελικά «άνθρακας» παρά «θησαυρός», αρκετοί φυσικοί ευελπιστούν ότι τα επόμενα χρόνια έρευνες αυτού του είδους θα φέρουν χειροπιαστά αποτελέσματα (υπάρχει πάντα ο επιταχυντής του CERN!), ενώ παράλληλα και ο δορυφόρος Fermi της NASA ψάχνει στο διάστημα για τη σκοτεινή ύλη.

To Τηλεσκόπιο Hubble απαθανάτισε άγνωστους γαλαξίες

Τελευταία ενημέρωση: Τετάρτη, 9 Δεκεμβρίου 2009, 11:14

Άγνωστες μέχρι σήμερα εικόνες από το διάστημα κατάφερε να απαθανατίσει η ΝΑΣΑ, χάρη στον τηλεσκόπιο Hubble, στο οποίο προσαρτήθηκε μια νέα κάμερα υπέρυθρων ακτίνων από αστροναύτες.
Η Φωτογραφική Μηχανή Ευρέως Πεδίου 3 (Wide Field Camera 3 - WFC3) που αντικατέστησε την παλαιότερη φωτογραφική μηχανή (Wide Field and Planetary Camera 2) και παράγει φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης, κατέγραψε εικόνες από τους πλέον απομακρυσμένους γαλαξίες που έχουν παρατηρήσει οι επιστήμονες.
Οι εικόνες αυτές καταγράφηκαν από μια περιοχή του διαστήματος, την οποία μελετούν τα τελευταία πέντε χρόνια οι επιστήμονες, και ονομάζεται «Εξαιρετικά Βαθύ Πεδίο».

Ενα λαμπρό άστρο σβήνει... θεαματικά

Το «Ητα Τρόπιδας» θα μετατραπεί σύντομα σε μια τεράστια έκρηξη σουπερνόβα, που θα κάνει τον νυχτερινό ουρανό της Γης να λάμπει σαν ημέρα...

Μία σύνθετη εικόνα από τις παρατηρήσεις των δύο Διαστημικών Τηλεσκοπίων «Χαμπλ» και ακτίνων Χ «Τσάντρα» μας έχει προσφέρει το πορτρέτο ενός από τα μεγαλύτερα άστρα που έχουμε παρατηρήσει μέχρι τώρα. Πρόκειται για το άστρο «Ητα Τρόπιδας» (ή Carinae). Το άστρο αυτό βρίσκεται κυριολεκτικά φυτεμένο στο εσωτερικό του τεράστιου νεφελώματος της Τρόπιδας (NGC 3372) σε απόσταση 7.500 ετών φωτός από τη Γη. Με υλικά 120 φορές περισσότερα από τα υλικά που έχει ο Ηλιος μας, έχει φτάσει στα ανώτερα δυνατά όρια της ύπαρξης ενός άστρου.
Το τεράστιο Νεφέλωμα της Τρόπιδας (NGC 3372) σε απόσταση 7.500 ετών φωτός από τη Γη. Η λαμπρότητά του «Ητα Τρόπιδας» είναι τόσο μεγάλη ώστε θα φαινόταν το ίδιο λαμπερό όσο φαίνεται και ο Ηλιος μας από απόσταση 300 δισ. χιλιομέτρων, από απόσταση δηλαδή 2.000 φορές μεγαλύτερη από την απόσταση της Γης από τον Ηλιο.
Το πορτρέτο του «Ητα Τρόπιδας» από τις παρατηρήσεις των Διαστημικών Τηλεσκοπίων.
Η πρόσφατη συμπεριφορά του συγκεκριμένου άστρου αυτού έχει αναστατώσει κυριολεκτικά την αστρονομική κοινότητα γιατί παρουσιάζει έντονες τις ενδείξεις για την επικείμενη καταστροφή του ως σουπερνόβα.
Η συμπεριφορά αυτή μοιάζει με αυτή που είχε παρουσιάσει τον 18ο και 19ο αιώνα, όταν από το 1730 και μετά η φωτεινότητά του Ητα είχε αρχίσει να «σκαμπανεβάζει». Από το 1820 το άστρο άρχισε να αυξάνει συνεχώς τη φωτεινότητά του για να καταλήξει το 1827 σε άστρο 1ου μεγέθους.
Τα τελευταία όμως χρόνια το μυστηριώδες αυτό άστρο άρχισε και πάλι τα ίδια αυξάνοντας τη φωτεινότητά του. Οι φωτογραφίες που πήραμε από την περιοχή εκείνη ήταν αποκαλυπτικές. Το άστρο αυτό καθαυτό είναι κρυμμένο σε ένα κουβούκλιο εκτινασσόμενων αερίων που προέρχονται από την αναλαμπή του 1843, ενώ από τους πόλους του έχουν εκτοξευτεί δύο «λοβοί» υλικών που διαστέλλονται με ταχύτητα 2,5 εκατ. χιλιομέτρων την ώρα.
Εκτός όμως από τις μεγάλες εκτοξεύσεις που προέρχονται από τους αστρικούς πόλους, οι φωτογραφίες των Διαστημικών Τηλεσκοπίων μάς αποκάλυψαν επίσης και έναν μικρότερο δίσκο υλικών που έχει εκτοξευτεί από τον ισημερινό του άστρου. Στον δίσκο αυτό έχουν ανακαλυφτεί πολλά και παράξενα αντικείμενα.
Μερικά από αυτά τρέχουν με ταχύτητα 150.000 χιλιομέτρων την ώρα, ενώ άλλα υλικά διαστέλλονται με ταχύτητα 50.000 μόνο χιλιομέτρων την ώρα. Παρ’ όλο που στις φωτογραφίες οι μεγάλοι λοβοί των πολικών υλικών φαίνονται σχεδόν με μια «στερεά» μορφή, εν τούτοις το εσωτερικό τους είναι σχεδόν άδειο.
Η όλη όμως δομή τους μας επισημαίνει ότι στο κεντρικό άστρο πρέπει να υπάρχει κάτι το εξαιρετικό, ένα μοναδικό φαινόμενο που δεν έχουμε δει ποτέ μέχρι τώρα.
Το εσωτερικό του μεταβάλλεται συνεχώς
Εάν το Ητα Καρίνας βρισκόταν στη θέση που έχει ο Ηλιος, στο μικρότερο μέγεθός του η εξωτερική του επιφάνεια θα έφτανε την τροχιά του πλανήτη Ερμή, θα είχε δηλαδή διάμετρο 120 εκατ. χιλιομέτρων.
Υπολογίζεται μάλιστα ότι τη χρονιά της μέγιστης φωτεινότητάς του (1843) η διάμετρός του πρέπει να είχε φτάσει σε μέγεθος την τροχιά του Κρόνου, είχε δηλαδή διάμετρο ίση με 3 περίπου δισ. χιλιόμετρα! Η εκτόξευση όμως των υλικών του συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, αφού όπως και όλα τα άλλα άστρα, εκπέμπει κι αυτό μια συνεχή ροή υλικών με τη μορφή ενός υπέρπυκνου αστρικού ανέμου, παρόμοιου με τη ροή του Ηλιακού ανέμου που εκπέμπει και το δικό μας άστρο. Μόνο που στην περίπτωση του Ητα Τρόπιδας η εκπομπή της ύλης αυτής φτάνει να είναι ίση με δύο φορές τη μάζα της Γης μας κάθε ημέρα! Ολα αυτά συμβαίνουν γιατί το όλο σύστημα του άστρου αυτού δεν είναι σίγουρο για το τι θέλει να κάνει. Οι διεργασίες του εσωτερικού του το κάνουν να πάλλεται, αντί να παραμένει σταθερό σε ένα μέγεθος όπως κάνει, προς το παρόν, ο Ηλιος μας. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει στην περίπτωση του Ητα Τρόπιδας, γιατί απλούστατα το άστρο αυτό βρίσκεται ήδη στα πρόθυρα του θανάτου του που θα πάρει τη μορφή μιας σουπερνόβα. Το μυστηριώδες αστρο θα χαθεί, ενώ πάνω στην απέραντη τοιχογραφία του ουρανού η έκρηξη αυτή θα κάνει τον νυχτερινό ουρανό της Γης να λάμπει σαν ημέρα.

ΔΙΟΝΥΣΗΣ Π. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ (αναδημοσίευση από "ΤΟ ΕΘΝΟΣ")

Επιτυχημένος o δεύτερος διαστημικός περίπατος μελών του Αtlantis

Τελευταία ενημέρωση: Κυριακή, 22 Νοεμβρίου 2009, 03:39



Δύο αστροναύτες-μέλη του πληρώματος του διαστημικού λεωφορείου Atlantis ολοκλήρωσαν το δεύτερο διαστημικό περίπατο της αποστολής τους, παρόλο που ο περίπατος ξεκίνησε με καθυστέρηση.
Oι αστροναύτες, Michael Foreman και Ranti Bresnick, είχαν χρόνο όχι μόνο για να εκτελέσουν την αποστολή τους με απόλυτη επιτυχία, αλλά στις έξι ώρες και οκτώ λεπτά που έμειναν έξω από το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό είχαν χρόνο να κοιτάξουν και άλλες δουλειές.
Ο ένας εκ των δύο αστροναυτών, συγκεκριμένα ο Bresnick στη διάρκεια του περιπάτου στο διάστημα είχε κάθε λόγο να είναι κάπως νευρικός.
O λόγος; Το μυαλό του ήταν στη σύζυγό του, Rebecca, που από ώρα σε ώρα είναι έτοιμη να γεννήσει το πρώτο βιολογικό παιδί τους.
Ο Μπρέσνικ και η σύζυγός του πίστευαν ότι δεν μπορούν να αποκτήσουν βιολογικό παιδί, υιοθέτησαν ένα αγοράκι - που σήμερα είναι τριών χρόνων - και λίγο καιρό μετά την υιοθεσία η Rebecca έμεινε έγκυος.
Την ώρα που εκείνη ετοιμαζόταν να γεννήσει, ο σύζυγος της βρισκόταν στο διάστημα. Ο περίπατος των δύο αστροναυτών καθυστέρησε πάνω από μία ώρα, διότι ήχησε ο συναγερμός στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, προειδοποιώντας για μείωση της πίεσης.
Αυτό είχε ως συνέπεια να σταματήσει αυτόματα η λειτουργία του κλιματιστικού συστήματος, με συνέπεια να ηχήσει στη συνέχεια συναγερμός για φωτιά.
Παρόλο που αποδείχτηκε ότι δεν υπήρχε κανένας κίνδυνος για τους αστροναύτες και ο αρχικός συναγερμός ενεργοποιήθηκε κατά λάθος, ο προγραμματισμένος διαστημικός περίπατος καθυστέρησε για μία ώρα.
Ο Foreman και ο Bresnick τοποθέτησαν μια νέα κεραία στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, μία συσκευή που θα διευκολύνει τον εφοδιασμό του σταθμού στο μέλλον και ένα εξάρτημα που μετρά τα ηλεκτρικά φορτία στο σταθμό.
Οι αστροναύτες έχουν προγραμματίσει άλλον ένα διαστημικό περίπατο τη Δευτέρα και την Τρίτη το Ατλαντίς θα αποσπασθεί από το διαστημικό σταθμό και θα αρχίσει το ταξίδι της επιστροφής στη Γη.

Ο πρώτος διαστημικός περίπατος μελών του Αtlantis

Δύο αστροναύτες-μέλη του πληρώματος του διαστημικού λεωφορείου Atlantis ολοκλήρωσαν το πρώτο διαστημικό περίπατο της αποστολής τους.
Oι αστροναύτες, Michael Foreman και Robert Satcher, κατάφεραν να εγκαταστήσουν μια εφεδρική κεραία για το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) εντός των δύο πρώτων ωρών.
Αυτός ο περίπατος ήταν ο πρώτος βάσει προγράμματος. Έπεται συνέχεια με ακόμη δύο, στο πλαίσιο της 11ημερης διαμονής τους στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Το Atlantis εκτοξεύθηκε από Kennedy Space Center της Φλόριντα την περασμένη Δευτέρα.

Άστρα-νάνοι μοιάζουν με τη Γη. Ακατάλληλα, όμως, για ζωή

Βρετανοί και Γερμανοί αστροφυσικοί ανακάλυψαν δύο ουράνια σώματα, που έχουν περίπου το μέγεθος της Γης και επίσης διαθέτουν ατμόσφαιρα πλούσια σε οξυγόνο, μόνο που -δυστυχώς- είναι άστρα και όχι πλανήτες, άρα ακατάλληλα για φιλοξενία ζωής.
Η ανακάλυψη, υπό τον αστροφυσικό δρα Μπόρις Γκένσικε, έγινε από ερευνητές του βρετανικού πανεπιστημίου του Γουόργουικ και του γερμανικού πανεπιστημίου του Κιέλου και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Science».

Τα δύο ασυνήθιστα λευκά άστρα-νάνοι, που απέχουν 400 και 220 έτη φωτός από τη Γη αντίστοιχα, αποτελούν κατάλοιπα τεράστιων άστρων, τα οποία βρίσκονται πια στο τέλος της αστρικής εξέλιξής τους, έχοντας πια καταναλώσει όλο το διαθέσιμο υλικό τους για πυρηνική σύντηξη.

Σύμφωνα με την κυρίαρχη θεωρία της αστροφυσικής, τα μεγάλα άστρα, με μάζα επτά έως δέκα φορές μεγαλύτερη από αυτήν του δικού μας ήλιου, θα καταναλώσουν όλο το υδρογόνο, το ήλιο και τον άνθρακά τους και θα τελειώσουν τη ζωή τους είτε ως λευκοί νάνοι με πλούσιους σε οξυγόνο πυρήνες, είτε θα εκραγούν ως σούπερ-νόβα και θα καταρρεύσουν προς το εσωτερικό τους, μετατρεπόμενα σε αστέρες νετρονίων.

Η ανεύρεση λευκών νάνων με άφθονο οξυγόνο θα επιβεβαίωνε αυτή τη θεωρία, όμως δυστυχώς σχεδόν όλοι οι λευκοί νάνοι έχουν τόσο πυκνά στρώματα υδρογόνου ή/και ηλίου, που εμποδίζουν τους επιστήμονες να δουν αν όντως υπάρχει οξυγόνο στο εσωτερικό του άστρου.

Για πρώτη φορά, οι βρετανοί και οι γερμανοί επιστήμονες ανακάλυψαν δύο λευκούς νάνους πλούσιους σε οξυγόνο στην επιφάνεια τους, πράγμα που θεωρείται ότι συμβαίνει, επειδή ο πυρήνας τους, για κάποιο λόγο, έχει χάσει το εξωτερικό "περιτύλιγμά" του από υδρογόνο και ήλιο.

Άστρα-νάνοι μοιάζουν με τη Γη. Ακατάλληλα, όμως, για ζωή

Βρετανοί και Γερμανοί αστροφυσικοί ανακάλυψαν δύο ουράνια σώματα, που έχουν περίπου το μέγεθος της Γης και επίσης διαθέτουν ατμόσφαιρα πλούσια σε οξυγόνο, μόνο που -δυστυχώς- είναι άστρα και όχι πλανήτες, άρα ακατάλληλα για φιλοξενία ζωής.
Η ανακάλυψη, υπό τον αστροφυσικό δρα Μπόρις Γκένσικε, έγινε από ερευνητές του βρετανικού πανεπιστημίου του Γουόργουικ και του γερμανικού πανεπιστημίου του Κιέλου και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Science».
Τα δύο ασυνήθιστα λευκά άστρα-νάνοι, που απέχουν 400 και 220 έτη φωτός από τη Γη αντίστοιχα, αποτελούν κατάλοιπα τεράστιων άστρων, τα οποία βρίσκονται πια στο τέλος της αστρικής εξέλιξής τους, έχοντας πια καταναλώσει όλο το διαθέσιμο υλικό τους για πυρηνική σύντηξη.
Σύμφωνα με την κυρίαρχη θεωρία της αστροφυσικής, τα μεγάλα άστρα, με μάζα επτά έως δέκα φορές μεγαλύτερη από αυτήν του δικού μας ήλιου, θα καταναλώσουν όλο το υδρογόνο, το ήλιο και τον άνθρακά τους και θα τελειώσουν τη ζωή τους είτε ως λευκοί νάνοι με πλούσιους σε οξυγόνο πυρήνες, είτε θα εκραγούν ως σούπερ-νόβα και θα καταρρεύσουν προς το εσωτερικό τους, μετατρεπόμενα σε αστέρες νετρονίων.
Η ανεύρεση λευκών νάνων με άφθονο οξυγόνο θα επιβεβαίωνε αυτή τη θεωρία, όμως δυστυχώς σχεδόν όλοι οι λευκοί νάνοι έχουν τόσο πυκνά στρώματα υδρογόνου ή/και ηλίου, που εμποδίζουν τους επιστήμονες να δουν αν όντως υπάρχει οξυγόνο στο εσωτερικό του άστρου.
Για πρώτη φορά, οι βρετανοί και οι γερμανοί επιστήμονες ανακάλυψαν δύο λευκούς νάνους πλούσιους σε οξυγόνο στην επιφάνεια τους, πράγμα που θεωρείται ότι συμβαίνει, επειδή ο πυρήνας τους, για κάποιο λόγο, έχει χάσει το εξωτερικό "περιτύλιγμά" του από υδρογόνο και ήλιο.

Εξερευνώντας το ψυχρό Σύμπαν

«Βλέποντας» την υπέρυθρη ακτινοβολία το διαστημικό τηλεσκόπιο Ηerschel ξεκίνησε την περασμένη άνοιξη την παρατήρηση των ψυχρών σωμάτων του Σύμπαντος, όπως είναι οι πλανήτες και τα τεράστια νέφη από αέρια και σκόνη. Οι εικόνες που μας μεταδίδει είναι εντυπωσιακές, καθώς και η ίδια η κατασκευή του

ΤΟΥ Χ.ΒΑΡΒΟΓΛΗ

(Ο κ. Χάρης Βάρβογλης είναι καθηγητής του Τμήματος Φυσικής στο ΑΠΘ.)

Στις αρχές του Οκτωβρίου παρουσιάστηκαν στη Θεσσαλονίκη τα πρώτα αποτελέσματα του νέου διαστημικού τηλεσκοπίου Ηerschel, το οποίο εκτοξεύτηκε την περασμένη άνοιξη από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ΕSΑ). Οι παρατηρήσεις στα υπέρυθρα μήκη κύματος με αυτό το τηλεσκόπιο αναμένεται να δώσουν απαντήσεις στο πώς δημιουργήθηκαν στο παρελθόν οι γαλαξίες και πώς δημιουργούνται, ακόμη και σήμερα, οι αστέρες.

Από την εποχή του Γαλιλαίου οι αστρονόμοι κατασκευάζουν όλο και μεγαλύτερα τηλεσκόπια, για να έχουν τη δυνατότητα να παρατηρούν όλο και πιο αμυδρά και πιο απομακρυσμένα ουράνια σώματα. Η παρατήρηση ωστόσο από την επιφάνεια της Γης δεν μας επιτρέπει να συλλέξουμεόλεςτις πληροφορίες που περιέχονται στην ακτινοβολία κάθε σώματος, επειδή η ατμόσφαιρα της Γης είναι διαφανής μόνο στο φως και στα ραδιοφωνικά κύματα. Ετσι, οι υπόλοιπες ακτινοβολίες, όπως για παράδειγμα οι υπέρυθρες, οι υπεριώδεις και οι ακτίνες-Χ, είναι δυνατόν να παρατηρηθούν μόνο από διαστημικά όργανα τοποθετημένα έξωαπό την ατμόσφαιρα της Γης. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, η ΕSΑ εκτόξευσε τον περασμένο Μάιο το διαστημικό τηλεσκόπιο Ηerschel, το οποίο παρατηρεί το Σύμπαν στα υπέρυθρα μήκη κύματος με σκοπό την κατανόηση του τρόπου δημιουργίας των γαλαξιών και των αστέρων.

Αποκάλυψη τώρα για πλανήτες

Ενα από τα μειονεκτήματα της αστρονομικής παρατήρησης στο ορατό φως είναι το ότι δεν μπορούμε να «δούμε» ψυχρά αντικείμενα, δηλαδή αντικείμενα που δεν είναι αρκετά θερμά ώστε να εκπέμπουν φως. Για παράδειγμα, όλα τα αστέρια έχουν θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 2.500 βαθμούς Κελσίου και έτσι είναι ορατά από το φως που εκπέμπουν τα ίδια (όπως π.χ. ο Ηλιος). Ομως το ίδιο δεν συμβαίνει και με τους πλανήτες, οι οποίοι έχουν θερμοκρασία το πολύ μερικών εκατοντάδων βαθμών Κελσίου, οπότε δεν εκπέμπουν φως και γίνονται ορατοί μόνο όταν βρίσκονται κοντά σε ένα αστέρι που τους φωτίζει. Επίσης, από την οπτική παρατήρηση διαφεύγουν τα τεράστια σύννεφα σκόνης και αερίου, από τα οποία δημιουργούνται σήμερα τα αστέρια και δημιουργήθηκαν στο παρελθόν οι γαλαξίες, επειδή αυτά έχουν θερμοκρασίες μεταξύ 270 και 220 βαθμών Κελσίου υπό το μηδέν. Για να μελετήσουμε τις ιδιότητες των παραπάνω ψυχρών αντικειμένων απαιτείται παρατήρηση σε υπέρυθρη ακτινοβολία, η οποία είναι δυνατή μόνο έξω από την ατμόσφαιρα. Για αυτό τον λόγο η ΕSΑ κατασκεύασε και εκτόξευσε το διαστημόπλοιο Ηerschel, το οποίο φιλοξενεί το μεγαλύτερο διαστημικό τηλεσκόπιο.
Ενα τηλεσκόπιο που παρατηρεί σε υπέρυθρα μήκη κύματος πρέπει να βρίσκεται μακριά από θερμά αντικείμενα, επειδή η υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπουν αυτά τα αντικείμενα «τυφλώνει» τη φωτογραφική μηχανή τού τηλεσκοπίου. Μια σημαντική πηγή υπέρυθρης ακτινοβολίας είναι και ο πλανήτης μας, οπότε η τοποθέτηση ενός υπέρυθρου τηλεσκοπίου σε τροχιά γύρω από τη Γη, δηλαδή το πολύ μερικές δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα από την επιφάνειά της, δεν είναι καλή επιλογή. Οι επιστήμονες της ΕSΑ επέλεξαν για το διαστημόπλοιο Ηerschel μια θέση σε απόσταση ενάμισι εκατομμυρίου χιλιομέτρου μακριά από τη Γη, η οποία στην Αστρονομία ονομάζεται σημείο Lagrange L2. Το σημείο L2 βρίσκεται στην προέκταση της γραμμής που ενώνει τον Ηλιο με τη Γη και ένα αντικείμενο που τοποθετείται σε αυτή τη θέση περιφέρεται γύρω από τον Ηλιο σε ένα ακριβώς έτος, όσο δηλαδή χρειάζεται και η Γη. Ετσι το διαστημόπλοιο, πέρα από το γεγονός ότι είναι σε πολύ μεγάλη απόσταση, φαίνεται από την επιφάνεια της Γης να βρίσκεται πάντα στην ίδια θέση, γεγονός που διευκολύνει πολύ τον προγραμματισμό των παρατηρήσεων και τη ραδιοεπικοινωνία με αυτό.
Θηριώδες κάτοπτρο
Σε φωτογραφία του γαλαξία Μ51 από το τηλεσκόπιο του Ηerschel  και από το τηλεσκόπιο υπερύθρων του διαστημοπλοίου «Spitzer» της ΝΑSΑ είναι φανερή η διαφορά στη λεπτομέρεια της απεικόνισης Το τηλεσκόπιο του διαστημόπλοιου Ηerschel έχει κάτοπτρο διαμέτρου 3,5 μέτρων, το μεγαλύτερο που έχει εκτοξευτεί ποτέ στο Διάστημα. Για σύγκριση, το τηλεσκόπιο Ηubble έχει κάτοπτρο διαμέτρου μόνο 2,4 μέτρων. Το μεγάλο μέγεθος επιτρέπει στο τηλεσκόπιο να παρατηρεί εξαιρετικά δυσδιάκριτα αντικείμενα· ικανότητα απαραίτητη και για τους δύο βασικούς στόχους της αποστολής του, που είναι η μελέτη της δημιουργίας των πλανητών και των γαλαξιών και το πώς δημιουργούνται ακόμη και σήμερα οι αστέρες.
Από τη μία πλευρά οι πλανήτες είναι μικρά και άρα αμυδρά σώματα, οπότε η παρατήρησή τους απαιτεί ούτως ή άλλως εξαιρετικά ευαίσθητα όργανα. Από την άλλη, οι γαλαξίες είναι μεν πολύ μεγάλα αντικείμενα, τα οποία όμως δημιουργήθηκαν πριν από 12,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Ετσι, για να παρακολουθήσουμε τη φάση της δημιουργίας τους θα πρέπει το φως τους που φτάνει σήμερα σε εμάς να έχει ξεκινήσει το ταξίδι του πριν από 12,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Αρα οι γαλαξίες, των οποίων θέλουμε να παρατηρήσουμε τη δημιουργία, θα βρίσκονται σε απόσταση 12,5 δισεκατομμυρίων ετών φωτός, στην οποία και θα φαίνονται πολύ αμυδροί.

Ενα «ψυγείο» σε τροχιά

Πέρα από το μεγάλο μέγεθος του κατόπτρου, η παρατήρηση αμυδρών αντικειμένων σε υπέρυθρα μήκη κύματος απαιτεί την τήρηση όλου του τηλεσκοπίου σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία, έτσι ώστε η υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπει το ίδιο να μην «επισκιάζει» την ακτινοβολία των αντικειμένων που παρατηρεί. Για τον σκοπό αυτό το διαστημόπλοιο Ηerschel μεταφέρει 2.000 λίτρα υγρού ηλίου, το οποίο έχει θερμοκρασία-270 βαθμών Κελσίου και χρησιμοποιείται για την ψύξη του τηλεσκοπίου και των οργάνων του. Το υγρό ήλιο όμως εξατμίζεται σιγά σιγά και προβλέπεται ότι θα εξαντληθεί σε τρία χρόνια, οπότε και θα ολοκληρωθεί η αποστολή του Ηerschel.
Το διαστημόπλοιο εκτοξεύτηκε στα μέσα Μαΐου του 2009 και έφτασε στη θέση του, στο σημείο L2, δύο μήνες αργότερα, στα μέσα του Ιουλίου. Από τότε ως και στα τέλη του Σεπτεμβρίου έγιναν εργασίες προετοιμασίας και ελέγχου των δυνατοτήτων του τηλεσκοπίου, κατά τη διάρκεια των οποίων πάρθηκαν και αρκετές εξαιρετικές φωτογραφίες. Οι καλύτερες από αυτές παρουσιάστηκαν σε μια διημερίδα που οργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη, στις 2 και στις 3 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο των εφετινών Δημητρίων, από μέλη της ομάδας που σχεδίασε και κατασκεύασε μια από τις φωτογραφικές μηχανές του τηλεσκοπίου. Από τις φωτογραφίες αυτές προκύπτει ότι το τηλεσκόπιο έχει με το παραπάνω την απαραίτητη ευαισθησία και ευκρίνεια για να φέρει σε πέρας την αποστολή για την οποία εκτοξεύτηκε. Οι πρώτες επίσημες δημοσιεύσεις αναμένονται στις αρχές του επόμενου χρόνου.

Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΥΘΡΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ

Το διαστημόπλοιο Ηerschel ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του άγγλου ερασιτέχνη αστρονόμου και επαγγελματία μουσικού William Ηerschel, ο οποίος ανακάλυψε την υπέρυθρη ακτινοβολία όταν διαπίστωσε ότι ένα θερμόμετρο, τοποθετημένο στη σκοτεινή περιοχή πέρα από το κόκκινο χρώμα του ηλιακού φάσματος, έδειχνε υψηλή θερμοκρασία. Ο Ηerschel είναι γνωστός στην Αστρονομία κυρίως από την ανακάλυψη του πλανήτη Ουρανού και από τον κατάλογο των γαλαξιών και των νεφελωμάτων που συνέταξε.

Εκπληκτοι οι ερευνητές με τα δεδομένα που συλλέχθηκαν μετά τον "βομβαρδισμό" της Σελήνης

«Εκπληκτοι με τα δεδομένα που συλλέχθηκαν» με τον βομβαρδισμό της Σελήνης δηλώνουν οι ερευνητές της NASA. Δέκα ημέρες μετά τη φιλόδοξη αποστολή, που μεταξύ άλλων είχε ως στόχο την ανεύρεση πάγου στον νότιο πόλο του πλανήτη, η αμερικανική υπηρεσία Διαστήματος δημοσίευσε νέες λεπτομερείς εικόνες. Αυτές δείχνουν ένα σύννεφο συντριμμιών, ύψους 1,6 χιλιομέτρου και διαμέτρου έξι έως οκτώ χιλιομέτρων, το οποίο φωτογραφήθηκε στο ορατό, υπεριώδες και στο εγγύς υπέρυθρο τμήμα του φάσματος, λίγο μετά την πρόσκρουση του πυραύλου Centaur στον σκοτεινό κρατήρα της Σελήνης. Σύμφωνα με τους επιστήμονες της NASA, η ανάλυση των δεδομένων που συλλέχθηκαν από το LCROSS θα συνεχιστεί για εβδομάδες.